Cô bác anh chị thân mến,
Tôi vẫn thường nói: thuốc hay không bằng dùng đúng. Có những cây thuốc quanh vườn, tưởng như dân dã, nhưng nếu biết cách sử dụng, có thể giúp ta giảm nhẹ nhiều chứng bệnh phiền toái. Cây cà độc dược – một loài cây mọc hoang, từ lâu đã được dân gian truyền miệng là có thể hỗ trợ trị viêm xoang – chính là một ví dụ. Nhưng cũng như con dao sắc – nếu không cẩn thận, có thể “lợi bất cập hại”. Hôm nay, tôi sẽ chia sẻ với cô bác cách dùng cây cà độc dược trị viêm xoang, cùng những lưu ý đặc biệt cần nhớ.
Cà độc dược, hay còn gọi là mạn đà la, là một loài cây thân thảo, mọc hoang ở nhiều vùng. Cây có hoa to màu trắng hoặc tím, lá lớn, và đặc biệt có mùi hăng rất đặc trưng. Trong Đông y, cà độc dược có vị cay, tính ấm, hơi độc, quy kinh phế – có tác dụng khu phong, trừ đàm, thông khiếu, giảm đau, trấn tĩnh. Tuy nhiên, tất cả các bộ phận của cây đều có chứa alkaloid mạnh như atropin, hyoscyamin, scopolamin – đây là các chất có dược tính cao nhưng cũng là độc tố nếu dùng sai liều.
Tại sao dân gian dùng cà độc dược trị viêm xoang?
Theo kinh nghiệm truyền miệng, người ta dùng cà độc dược như một cách “xông mũi”, bởi khói từ lá cà độc dược có tính tiêu viêm, làm loãng dịch nhầy, làm thông xoang, từ đó giảm nghẹt mũi, đau đầu do viêm xoang. Trong Đông y, viêm xoang thuộc phạm trù “Tỵ uyên”, sinh ra do ngoại tà xâm nhập kết hợp với đàm trọc tích tụ, khiến khí huyết vùng đầu mặt bị bế tắc.
Việc dùng cà độc dược đúng cách có thể giúp “thông khiếu” – tức là khai mở các lỗ thông xoang, từ đó giảm ứ dịch, tiêu đàm, giúp hô hấp thông thoáng hơn.
Cách dùng cà độc dược xông mũi (dân gian truyền lại)
Nguyên liệu:
-
Lá cà độc dược phơi khô (hoặc lá tươi nhưng nên sao sơ qua)
-
Một lon thiếc rỗng (như lon sữa đặc)
-
Giấy làm ống dẫn khói
Cách làm:
-
Cắt nhỏ lá, bỏ vào lon, đậy nắp, chọc một lỗ nhỏ trên nắp lon.
-
Đặt lon lên bếp đun lửa nhỏ đến khi lá cháy âm ỉ tạo khói.
-
Dùng một ống giấy cuộn lại hình phễu, gắn vào lỗ trên nắp lon để dẫn khói.
-
Đưa đầu ống phễu vào gần lỗ mũi, hít nhẹ từng hơi khói qua mũi, thở ra bằng miệng.
-
Thực hiện trong khoảng 3–5 phút mỗi bên mũi. Ngày làm 1 lần vào buổi tối.
Tác dụng mong đợi: Khói nhẹ có thể giúp tiêu viêm, giảm nghẹt mũi, khô dịch xoang và thông khí.
NHƯNG – rất quan trọng: Cà độc dược có độc tính mạnh
Tôi xin nhấn mạnh với cô bác: không nên tự ý sử dụng nếu không thực sự hiểu rõ về cây thuốc này.
Vì sao?
- Các hoạt chất trong cà độc dược như atropin, scopolamin nếu xâm nhập vào máu (dù qua niêm mạc mũi) có thể gây choáng, tim đập nhanh, khô miệng, lú lẫn, thậm chí ảo giác.
- Liều lượng cực kỳ nhạy cảm: chỉ cần hơi quá tay là có thể gây ngộ độc.
- Phụ nữ mang thai, trẻ em, người cao huyết áp, bệnh tim mạch – tuyệt đối không dùng.
- Nếu hít phải khói quá đậm đặc hoặc hít quá lâu, có thể ảnh hưởng đến thần kinh trung ương, rất nguy hiểm.
Vì vậy, dù là phương pháp dân gian, nhưng không phải ai cũng dùng được. Nếu cô bác thực sự muốn thử, tôi khuyên cô bác anh chị nên:
- Dùng liều rất thấp, thời gian ngắn, và phải có người thân bên cạnh quan sát.
- Không dùng liên tục quá 5 ngày. Nếu có bất cứ biểu hiện lạ nào (tim nhanh, buồn nôn, đau đầu, mờ mắt…) thì ngừng ngay và đến cơ sở y tế.
- Tuyệt đối không dùng kết hợp với rượu, thuốc an thần, hoặc các chất gây ảnh hưởng thần kinh.
Có nên dùng cà độc dược để trị xoang?
Theo tôi, chỉ nên dùng cà độc dược trong trường hợp đặc biệt, có sự chỉ dẫn và giám sát của thầy thuốc chuyên môn. Với người bình thường bị viêm xoang, có rất nhiều cách an toàn và hiệu quả hơn, như:
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý mỗi ngày
- Xông mũi bằng các loại lá lành tính như khuynh diệp, bạc hà, lá sả
- Dùng thảo dược thanh nhiệt tiêu viêm như hoa ngũ sắc, ké đầu ngựa, kim ngân hoa
- Tăng đề kháng từ bên trong bằng tỏi đen, mật ong, trà thảo dược
Cô bác anh chị thân mến,
Dù cây cà độc dược có thể là “con dao hai lưỡi”, nhưng nếu biết chọn cách an toàn, ta hoàn toàn có thể giữ mũi xoang thông suốt mà không cần phải mạo hiểm. Trong Đông y, tôi luôn tâm niệm một điều: trị bệnh không phải chỉ là “đánh đuổi cái đau”, mà là “làm mạnh cái gốc” – tức là dưỡng chính khí, kiện tỳ, bổ phế, khu phong tán hàn, giúp cơ thể đủ mạnh để tự chống lại bệnh tật.
Hãy chọn phương pháp phù hợp với cơ địa, đừng chạy theo truyền miệng một cách mù quáng. Có khi thứ lành tính, an toàn và đều đặn mới là thứ giúp ta sống khỏe lâu bền – như dòng nước suối nhỏ, nhưng gột rửa bùn sâu ngày qua ngày.
Chúc cô bác luôn nhẹ đầu, thông mũi, khỏe mạnh từng ngày!
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
