Cô bác anh chị thân mến!
Mỗi ngày, tôi tiếp nhận rất nhiều người bệnh than phiền về dạ dày: Người thì đau âm ỉ vùng thượng vị, người lại đầy hơi, ợ chua, ăn không tiêu, có người còn kèm theo mệt mỏi, ngủ kém, sắc mặt kém tươi. Nhiều người hỏi rằng: “Bác sĩ ơi, em đã uống bao nhiêu loại thuốc rồi mà chỉ đỡ một thời gian rồi lại tái phát là sao?”
Điều đó hoàn toàn dễ hiểu, vì phần lớn các phương pháp hiện nay chỉ tập trung làm giảm triệu chứng, mà chưa giải quyết tận gốc nguyên nhân sâu bên trong tạng phủ. Theo YHCT, đau dạ dày không chỉ đơn thuần là viêm loét hay tăng tiết axit, mà là biểu hiện của khí huyết rối loạn, tỳ vị suy yếu, và tuần hoàn trong cơ thể bị mất cân bằng.
Tôi nhấn mạnh rằng: Đau dạ dày không chỉ là bệnh của bao tử
YHCT cho rằng, dạ dày (vị) và lá lách (tỳ) là hai cơ quan “chủ vận hóa thủy cốc” – tức là đảm nhiệm việc tiêu hóa, hấp thu, chuyển hóa thức ăn thành khí huyết nuôi cơ thể. Khi tỳ vị khỏe, ăn uống tiêu hóa tốt, tinh thần thoải mái, khí huyết lưu thông.
Ngược lại, khi tỳ vị hư yếu, khí huyết đình trệ, can khí uất kết sẽ sinh ra các chứng như:
- Đầy bụng, ợ hơi, trướng khó tiêu.
- Đau tức vùng thượng vị, đau lan ra sau lưng hoặc lên ngực.
- Chán ăn, ăn nhanh no, mệt mỏi, sắc mặt vàng nhạt.
Tùy theo căn nguyên, YHCT chia đau dạ dày thành nhiều thể bệnh, trong đó phổ biến nhất là: thể khí trệ, thể huyết ứ và thể tỳ vị hư yếu. Mỗi thể bệnh có một cơ chế hình thành và cách điều trị khác nhau. Đó là lý do tại sao tôi luôn nhấn mạnh “không thể dùng chung một bài thuốc cho tất cả bệnh nhân.”
Bác sĩ Lê Phương phân tích 3 thể bệnh dạ dày thường gặp
Trong YHCT, mỗi người bệnh mang một thể trạng, một căn nguyên khác nhau và chính điều đó quyết định hướng điều trị. Có người đau do khí huyết bị ứ trệ, có người do tỳ vị hư yếu, cũng có người do stress khiến can khí uất kết.
Vì vậy, trước khi điều trị, điều quan trọng nhất là phải xác định đúng thể bệnh. Dưới đây là 3 thể bệnh dạ dày thường gặp mà tôi gặp nhiều nhất trong quá trình thăm khám và điều trị.
Thể Khí Trệ – “Ăn vào thấy tức, căng bụng, ợ hơi, dễ cáu gắt”
Nguyên nhân là Can khí uất, khiến khí không thông, làm đầy tức vùng thượng vị. Lúc này, cô bác anh chị thường có biểu hiện như:
- Cảm giác nghẹn ở ngực, ăn vào đầy nhanh, ợ hơi liên tục
- Hay cáu gắt, stress, đau tăng khi căng thẳng
- Lưỡi hồng nhạt, rêu trắng, mạch huyền
Phép trị là Lý khí hòa vị – Giải uất an thần. Tôi thường gia giảm các vị: Hương phụ, Chỉ thực, Trần bì, Bạch truật, Phục linh giúp điều hòa khí huyết, tiêu trướng, giảm đau dạ dày do stress.
Thể Huyết Ứ – “Đau âm ỉ, lan sau lưng, chướng bụng, miệng khô”
Thường gặp ở những người bệnh lâu năm, tổn thương niêm mạc dạ dày, máu lưu thông kém. Triệu chứng điển hình mà cô bác anh chị có thể nhận thấy là:
- Đau dạ dày từng cơn, có điểm đau cố định.
- Lưỡi có điểm ứ huyết, sắc tím, môi thâm.
- Người mệt, da khô, mất ngủ, sạm da.
Phép trị là Hoạt huyết – Hóa ứ – Giảm đau. Tôi thường kê thêm Đan sâm, Xuyên khung, Hồng hoa, Nga truật, giúp thông kinh lạc, lưu thông huyết mạch, phục hồi niêm mạc dạ dày, giảm tình trạng viêm loét và đau nhức kéo dài.
Thể Tỳ Vị Hư Yếu – “Ăn không tiêu, lạnh bụng, sợ lạnh, người mệt mỏi”
Đây là thể rất phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người dùng thuốc tây lâu dài. Nguyên nhân là do Tỳ dương hư, khiến tiêu hóa kém, khí huyết yếu. Cô bác anh chị có thể nhận thấy thông qua các biểu hiện chính như:
- Ăn ít, chậm tiêu, bụng đầy, phân nát, người lạnh.
- Mệt mỏi, tay chân lạnh, da nhợt nhạt.
Phép trị là Kiện tỳ ôn trung – Bổ khí hòa vị. Các vị thuốc như Đẳng sâm, Bạch truật, Can khương, Thục địa, Phục linh, Cam thảo giúp phục hồi tỳ vị, tăng tiêu hóa, cải thiện sức khỏe tổng thể.
Bác sĩ Lê Phương gợi ý phác đồ điều trị đau dạ dày theo từng thể bệnh
Tại Nam Y Đỗ Minh Đường, tôi cùng các cộng sự đã kế thừa tinh hoa YHCT kết hợp với nguyên tắc “biện chứng luận trị” để xây dựng bài thuốc điều trị bệnh dạ dày từ thảo dược – giải pháp đặc trị cho người bệnh dạ dày theo từng thể bệnh.
Đây là bài thuốc uống bào chế hoàn toàn từ thảo dược thiên nhiên, được phối ngũ theo cơ chế: “Ôn trung kiện tỳ – Hòa vị giáng nghịch – Hoạt huyết – Dưỡng khí.”
Tôi xin giải đáp cơ chế tác động gồm 3 hướng chính là:
- Giảm viêm, giảm co thắt: Làm dịu cơn đau, giảm ợ hơi, ợ chua, nóng rát.
- Phục hồi niêm mạc – Điều hòa khí huyết: Giúp dạ dày hoạt động ổn định, tăng lưu thông máu.
- Bổ tỳ vị, ổn định tiêu hóa – Ngừa tái phát: Củng cố hệ tiêu hóa, cải thiện ăn uống, giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.
Tôi không bao giờ dùng cùng một toa thuốc cho hai người bệnh, bởi mỗi người là một cơ địa, một thể bệnh riêng biệt. Vì thế, khi thăm khám, tôi luôn xem xét kỹ lưỡng qua tứ chẩn: Vọng – Văn – Vấn – Thiết để xác định thể bệnh, mức độ tổn thương, rồi điều chỉnh liều lượng và thành phần thuốc phù hợp.
Thông thường, khi kê đơn cho cô bác anh chị, tôi thường chia phác đồ theo việc gia giảm từng nhóm thảo dược như:
- Nhóm thảo dược Hành khí – Giải uất – Điều khí (Sài hồ, Hương phụ, Trần bì, Chỉ xác, Uất kim, Mộc hương)
- Nhóm Thanh nhiệt – Tả hỏa – Tiêu viêm (Hoàng liên, Liên kiều, Khổ sâm, Cam thảo, Chi tử, Bồ công anh)
- Nhóm Ôn trung – Tán hàn – Giảm đau (Can khương, Phụ tử chế, Sa nhân, Thảo quả, Gừng khô)
- Nhóm Hoạt huyết – Tiêu ứ – Giảm đau dai dẳng (Đan sâm, Xuyên khung, Nga truật, Ngưu tất, Ích mẫu)
- Nhóm Kiện tỳ – Bổ khí – Bổ trung ích khí (Bạch truật, Hoài sơn, Đẳng sâm, Cam thảo, Phục linh, Sơn tra)
- Nhóm bảo vệ – làm lành niêm mạc dạ dày (Ô tặc cốt, Khương hoàng, Bồ hoàng, Huyền sâm)
- Nhóm điều hòa – dẫn thuốc – tăng hấp thụ (Cam thảo, Ngũ vị tử, Thục địa)
Nhiều người bệnh sau 2 – 3 tháng dùng thuốc đã cải thiện rõ rệt: Ăn ngon, ngủ tốt, bụng nhẹ, không còn cảm giác nóng rát hay ợ hơi.
Đôi lời gửi gắm của tôi dành cho cô bác, anh chị
Tôi muốn nói rằng, đau dạ dày không chỉ là chuyện “ăn uống thất thường”, mà là cảnh báo cơ thể đang mất cân bằng khí huyết, tỳ vị yếu. Nếu chỉ tìm cách giảm đau nhanh, uống thuốc cầm chừng, bệnh sẽ cứ “chạy vòng quanh” mãi không khỏi.
Chữa đúng là phải chữa từ gốc, điều hòa tạng phủ, phục hồi chức năng tiêu hóa. Điều trị đúng hướng, dạ dày sẽ tự phục hồi, ăn ngon, ngủ yên và cơ thể khỏe mạnh từ bên trong.
Tôi luôn nói với bệnh nhân rằng: “Muốn dạ dày yên ổn, phải để Tỳ Vị khỏe – khí huyết thông thì đau mới dứt.”
Nếu cô bác, anh chị đang gặp tình trạng đầy bụng, trào ngược, đau rát hoặc ăn uống kém, hãy để tôi và đội ngũ thầy thuốc tại Nam Y Đỗ Minh Đường thăm khám, bắt mạch và kê đơn theo đúng thể bệnh.
TTƯT, Bác sĩ CKII Lê Phương
