Cô bác anh chị thân mến,
Tôi vẫn thường nhắc với bệnh nhân rằng: “Không phải thuốc đắt mới là thuốc tốt, mà là thuốc hợp cơ địa, dùng đúng cách, đúng thời.” Trong kho tàng dân gian, có những vị thuốc vừa quen thuộc, vừa hiệu quả – chẳng cần tìm đâu xa. Hạt gấc, thứ tưởng chỉ là “phần bỏ đi” sau mỗi mâm xôi đỏ, lại là vị thuốc được ông bà ta truyền lại từ lâu đời, đặc biệt trong các chứng viêm sưng, đau nhức – trong đó có viêm xoang.
Vậy hạt gấc có tác dụng gì? Dùng ra sao? Có cần lưu ý gì khi áp dụng? Tôi xin chia sẻ cặn kẽ để cô bác mình hiểu và có thể ứng dụng đúng, an toàn tại nhà.
Hạt gấc (mộc miết tử) có vị đắng, hơi ngọt, tính ôn, quy vào kinh Can, Đại tràng, có tác dụng hoạt huyết, tiêu viêm, giảm đau, giải độc, tiêu thũng. Đông y thường dùng hạt gấc trong các bài thuốc trị mụn nhọt, sưng đau khớp, chấn thương, và đặc biệt là đau vùng đầu mặt do viêm xoang.
Viêm xoang – theo YHCT là do phong nhiệt, đàm trọc, huyết ứ bế tắc các xoang, dẫn tới triệu chứng như: đau đầu, nghẹt mũi, chảy dịch vàng xanh, mất mùi, mệt mỏi. Hạt gấc giúp tán ứ, tiêu viêm, hỗ trợ làm sạch và thông thoáng xoang mũi.
Cách dùng hạt gấc chữa viêm xoang
1. Ngâm rượu hạt gấc để xoa bóp hoặc nhỏ mũi (rất cẩn trọng)
Chuẩn bị:
-
10–15 hạt gấc đã nướng chín (cho thơm và dễ giã)
-
200ml rượu trắng (40–45 độ)
Cách làm:
-
Hạt gấc nướng chín, tách bỏ lớp vỏ cứng, giã nát phần nhân mềm bên trong.
-
Ngâm với rượu trong chai thủy tinh, để 3–5 ngày là có thể dùng.
Cách dùng:
-
Dùng tăm bông thấm rượu, xoa đều vùng sống mũi, trán, hốc mắt – nơi các xoang nằm.
-
Ngày bôi 1–2 lần, đặc biệt vào buổi tối.
Một số nơi còn truyền miệng cách nhỏ mũi bằng rượu hạt gấc pha loãng, nhưng theo tôi, không nên nhỏ trực tiếp vào mũi, vì rượu có thể gây bỏng rát niêm mạc, kích ứng mạnh.
Nên chỉ dùng ngoài da – xoa bóp lành tính, an toàn hơn nhiều.
2. Dùng hạt gấc để chườm nóng – giảm đau vùng xoang
Cách làm:
-
Hạt gấc nướng nóng, bọc vào túi vải hoặc khăn mỏng.
-
Chườm lên vùng trán, hai bên mũi, má – nơi có cảm giác nặng, tắc.
-
Mỗi lần 10–15 phút, ngày 1–2 lần.
Tác dụng: Giúp làm loãng dịch nhầy, lưu thông khí huyết vùng đầu mặt, giảm đau, giảm nghẹt mũi.
3. Kết hợp hạt gấc với bài thuốc uống (nếu có hướng dẫn chuyên môn)
Một số bài thuốc cổ truyền có dùng hạt gấc phối hợp với các vị như kim ngân hoa, ké đầu ngựa, bồ công anh, xuyên khung để thanh nhiệt, hoạt huyết, tiêu viêm xoang từ bên trong. Tuy nhiên, hạt gấc có độc tính nhẹ, nên chỉ dùng theo hướng dẫn của lương y có kinh nghiệm, không tự ý sắc uống.
Cô bác anh chị lưu ý khi dùng hạt gấc
-
Hạt gấc sống có độc, tuyệt đối không được ăn hay nhai trực tiếp.
-
Chỉ dùng phần nhân bên trong, sau khi nướng chín, không dùng cả vỏ cứng.
-
Rượu hạt gấc chỉ để xoa ngoài, không nhỏ trực tiếp vào mũi, không bôi lên vùng da hở, trầy xước.
-
Không dùng cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người có làn da nhạy cảm nếu chưa thử phản ứng.
Cô bác anh chị thân mến,
Hạt gấc – như một viên ngọc trong vỏ thô – nếu biết dùng đúng, sẽ giúp mình nhẹ mũi, thông đầu, giảm các cơn đau do viêm xoang gây ra. Nhưng cũng giống như con dao sắc, dùng sai là dễ tổn thương. Trong Đông y, tôi vẫn luôn nhấn mạnh: điều trị không chỉ nhắm vào triệu chứng, mà cần đi từ gốc – bổ phế, kiện tỳ, khu phong tán hàn, tiêu đàm, hoạt huyết – thì xoang mới lâu dài không tái phát.
Việc dùng hạt gấc chỉ nên xem như một phương pháp hỗ trợ – giúp giải quyết phần “ngọn” là đau nhức, nghẹt mũi. Còn phần “gốc” – tức là chính khí cơ thể, sự điều hòa tạng phủ – vẫn cần được chăm dưỡng bằng chế độ ăn lành, ngủ đủ, tập thở, dùng thuốc phù hợp với thể trạng.
Chúc cô bác luôn nhẹ mũi, sáng đầu, tâm an, sống khỏe từng ngày!
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
