Cô bác anh chị thân mến,
Ông bà xưa có câu: “Đàn bà con gái như con nước lớn, khi đầy khi cạn, khi êm khi dậy sóng”. Câu nói nghe mộc mạc, nhưng lại gói gọn biết bao vất vả thầm lặng của người phụ nữ, nhất là trong những ngày “rụng dâu” mỗi tháng. Có người thì nhẹ nhàng qua như gió thoảng, có người thì bụng đau quặn, mặt mày tái mét, người bủn rủn – làm gì cũng khó, ăn không ngon, ngủ chẳng yên. Lại có những người còn khổ hơn khi kinh nguyệt không đều, kinh bế (tắc kinh), rong ít rong nhiều thất thường.
Theo Đông y, kinh nguyệt phản ánh trực tiếp đến tạng can, tỳ và thận, đặc biệt là huyết và khí. Khi huyết trệ, khí hư, hàn xâm nhập vào tử cung, hoặc do ứ đọng lâu ngày, thì sinh ra đau bụng kinh, kinh ra ít, thậm chí là kinh bế. Muốn trị thì không chỉ cắt cơn đau mà còn phải hành khí hoạt huyết, ôn kinh trừ hàn, điều hòa huyết mạch. Và trong kho tàng thuốc Nam, có một bài thuốc đơn giản mà hiệu quả, từ những vị thuốc quen thuộc: lô hội – rễ củ gai – nghệ đen – tô mộc – cam thảo.
Vì sao bài thuốc này giúp giảm đau bụng kinh và trị kinh bế?
- Lô hội: Vị đắng, tính hàn, có công dụng thanh nhiệt, hoạt tràng, giải độc. Khi phối hợp trong bài thuốc kinh nguyệt, lô hội giúp làm mềm gan, giáng nhiệt ở can, góp phần làm mát huyết, điều hòa kinh nguyệt, đặc biệt với người hay cáu gắt, nóng gan trong kỳ kinh.
- Rễ củ gai: Vị ngọt, tính mát, tác dụng an thai, hoạt huyết, điều kinh, giúp làm dịu tử cung, giảm co thắt đau bụng kinh, đồng thời hỗ trợ điều trị rong kinh, kinh nguyệt ra ít hoặc tắc.
- Nghệ đen (nga truật): Vị đắng, cay, tính ấm, quy kinh can – tỳ. Tác dụng hành khí phá huyết, tiêu ứ, thông kinh lạc. Đây là vị chủ đạo trong các bài thuốc trị kinh nguyệt không đều, bế kinh do ứ huyết.
- Tô mộc: Vị ngọt, tính bình, quy can – tâm – tỳ. Có công dụng hoạt huyết, hóa ứ, giảm đau, thường dùng khi kinh nguyệt ra ít, đau bụng, máu kinh đen, vón cục.
- Cam thảo: Vị ngọt, tính bình, tác dụng điều hòa các vị thuốc, bổ trung khí, giảm co thắt, giúp bài thuốc nhẹ bụng hơn, dễ hấp thu hơn.
Sự kết hợp của các vị trên tạo thành thế “công – bổ – điều hòa”: nghệ đen, tô mộc hành khí phá huyết – củ gai làm mềm tử cung – lô hội mát gan tiêu ứ – cam thảo bổ khí hòa trung. Đây là sự hòa quyện giữa tấn công và nâng đỡ, giúp trị tận gốc đau bụng kinh, đồng thời hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt và phục hồi tạng can – tỳ – thận.
Cách sắc thuốc và sử dụng
Nguyên liệu:
- Lô hội (thịt trong): 20g
- Rễ củ gai khô: 20g
- Nghệ đen: 20g
- Tô mộc: 12g
- Cam thảo: 4g
- Nước sạch: khoảng 700ml
Cách làm:
- Rửa sạch các vị thuốc, riêng lô hội gọt bỏ vỏ xanh, chỉ lấy phần gel trong.
- Cho tất cả vào nồi, thêm 700ml nước.
- Đun sôi nhỏ lửa 20–30 phút, sắc còn 300–400ml.
- Chia làm 2–3 lần uống trong ngày, tốt nhất uống ấm trước kỳ kinh hoặc khi bắt đầu đau bụng.
Dùng liên tục 3–5 ngày, mỗi tháng 1 đợt để đạt hiệu quả điều hòa lâu dài.
Cô bác anh chị lưu ý khi sử dụng
-
Không dùng bài thuốc này cho phụ nữ có thai, vì có vị hoạt huyết mạnh (nghệ đen, tô mộc).
-
Người huyết áp thấp, hay tiêu chảy, lạnh bụng cần gia giảm theo thể trạng.
-
Nếu đang dùng thuốc tây điều trị nội tiết hoặc rối loạn kinh nguyệt, nên tham khảo thầy thuốc trước khi kết hợp.
-
Nếu đau bụng kinh nặng kéo dài, kèm ngất xỉu hoặc sốt, cần đi khám để loại trừ các bệnh lý khác như u xơ, lạc nội mạc tử cung.
Cô bác anh chị thân mến,
Kinh nguyệt là “tấm gương” phản chiếu sức khỏe của người phụ nữ. Mỗi lần đau bụng, trễ kinh, ra ít, ra nhiều… đều là lời thì thầm nhắc ta rằng huyết mạch đang trục trặc, khí huyết chưa thông, can khí bị uất. Đông y gọi đó là “bất thông tắc thống” – tức là khí huyết không thông thì sinh ra đau.
Bài thuốc từ lô hội – nghệ đen – củ gai – tô mộc – cam thảo là một phương pháp dân gian nhẹ nhàng mà hiệu quả, vừa hành khí hoạt huyết để giảm đau, vừa dưỡng huyết, điều kinh, giúp điều hòa nội tiết, giữ gìn sức khỏe sinh sản lâu dài.
Mình mong rằng, cô bác và các chị em hãy coi mỗi kỳ kinh là cơ hội để chăm sóc bản thân – ăn uống điều độ, nghỉ ngơi đúng giờ, tránh stress, và nếu cần, hãy để những cây cỏ quanh nhà như lô hội, nghệ đen, củ gai… đồng hành cùng mình, nhẹ nhàng mà bền bỉ.
Chúc cô bác anh chị và các chị em luôn khỏe mạnh, kinh nguyệt đều đặn, tinh thần an yên.
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
