Cô bác anh chị thân mến,
Ông bà ta có câu: “Cái gì quá cũng hóa dở, thuốc bổ dùng nhiều cũng thành hại.” Quả thật, trong thế giới tự nhiên, có những loại trái cây tưởng chừng chỉ toàn lợi ích, nhưng nếu không biết cách dùng thì lại thành gánh nặng cho cơ thể. Ổi – loại quả dân dã, giòn ngọt – là một ví dụ như vậy. Tuy ổi giàu vitamin C, chất chống oxy hóa, chất xơ, nhưng không phải ai cũng nên ăn thoải mái. Cũng như cây khỏe thì tưới nước mát mẻ là tốt, nhưng cây đang úng thì thêm nước lại là hại.
Hôm nay, tôi xin gửi đến cô bác anh chị một vài lưu ý quan trọng từ góc nhìn Đông y và kinh nghiệm lâm sàng, giúp mình hiểu rõ hơn: ai nên ăn ổi, ai nên hạn chế, để trái ổi không thành “con dao hai lưỡi” với sức khỏe.
Người tiêu hóa kém – nên “lựa mềm mà dùng”
Trong Đông y, ổi có vị ngọt hơi chát, tính mát, có công dụng sinh tân, giải độc, thanh nhiệt, thường dùng trong các bài thuốc hỗ trợ tiêu chảy, cảm nóng. Tuy nhiên, do chứa nhiều chất xơ không hòa tan, đặc biệt là phần vỏ và hạt, nên với người có tỳ vị hư yếu – tức là người hay đầy hơi, ăn không tiêu, bụng trướng – thì ổi lại khiến tình trạng khó chịu hơn.
Tưởng tượng dạ dày như cái cối xay – khi khỏe thì có thể nghiền được cả củ sắn, nhưng lúc yếu thì chỉ nên dùng cháo loãng, ăn ổi xanh, đặc biệt là cả hạt chẳng khác nào “bắt cối xay hư phải nghiền đá” – dễ gây đau bụng, táo bón, hoặc rối loạn đại tiện.
Cách dùng phù hợp:
-
Chọn ổi chín mềm, bỏ vỏ và hạt.
-
Ăn sau bữa chính, tránh khi đói.
-
Dùng lượng nhỏ (1/4 đến 1/2 quả/lần), không kết hợp với thực phẩm khó tiêu như đạm động vật, đồ chiên rán.
Người suy thận – nên dè chừng để giữ thận khỏe
Thận trong Đông y là “nguồn gốc của tiên thiên”, giữ vai trò lọc sạch huyết dịch, điều hòa thủy dịch và khí huyết toàn thân. Với người bị thận hư, thận yếu, thì các chất điện giải như kali và phốt pho trong ổi lại trở thành gánh nặng.
Ổi giàu kali – vốn tốt cho người bình thường, nhưng nếu thận đào thải kém, kali tích tụ sẽ gây loạn nhịp tim, yếu cơ, mệt mỏi, thậm chí đe dọa tính mạng nếu tăng cao đột ngột. Ngoài ra, chất xơ trong ổi cũng dễ gây chướng bụng nếu hệ tiêu hóa đã yếu.
Khuyến nghị:
-
Hạn chế ăn ổi, chỉ dùng 1–2 miếng nhỏ, không ăn thường xuyên.
-
Tránh ăn cùng chuối, cam, xoài – những loại trái cây cũng chứa nhiều kali.
-
Nếu đang lọc máu hoặc dùng thuốc lợi tiểu, nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Người sắp hoặc vừa phẫu thuật – nên tạm tránh
Ổi là loại quả nhiều chất xơ, ăn vào giúp nhuận trường. Nhưng trước và sau phẫu thuật, hệ tiêu hóa thường hoạt động chậm lại, nếu đưa vào nhiều chất xơ thô sẽ gây đầy hơi, khó tiêu, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu thuốc, dưỡng chất và làm chậm hồi phục.
Bên cạnh đó, dù chưa có bằng chứng rõ ràng, nhưng người ta cũng khuyến cáo nên tránh các thực phẩm có thể ảnh hưởng đến đông máu trước phẫu thuật vài ngày. Ổi không trực tiếp gây rối loạn đông máu, nhưng khi ăn kèm nhiều món khác, lại khó lường.
Lời khuyên:
-
Trước mổ 3–5 ngày, nên dừng ăn ổi và các trái cây giàu chất xơ thô.
-
Sau mổ 5–7 ngày, nên ưu tiên cháo, súp, sữa – khi hệ tiêu hóa ổn định thì mới ăn lại ổi chín, bỏ hạt và ăn ít một.
Người bị đái tháo đường – cần kiểm soát kỹ
Ổi vốn có chỉ số đường huyết thấp (GI thấp), nên được nhiều người đái tháo đường lựa chọn. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa có thể ăn thoải mái. Khi ổi chín kỹ, lượng đường tự nhiên tăng cao, có thể gây tăng đường huyết sau ăn. Trong khi đó, ổi xanh lại chứa nhiều tanin, chất làm se niêm mạc ruột, dễ gây táo bón nếu ăn nhiều.
Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tiểu đường nghĩ rằng ăn ổi thoải mái không sao, cuối cùng lại thấy đường huyết lên xuống thất thường, có người còn bị rối loạn tiêu hóa do ăn quá nhiều.
Cách dùng hợp lý:
-
Chỉ ăn ổi chín vừa, không chín mềm nhũn.
-
Bỏ vỏ, bỏ hạt, ăn từng miếng nhỏ và nhai kỹ.
-
Dùng tối đa 2–3 lần/tuần, mỗi lần khoảng 1/4 đến 1/2 quả nhỏ, kèm kiểm tra đường huyết định kỳ.
Cô bác anh chị thân mến,
Ổi là loại quả gần gũi, dễ tìm, giàu dưỡng chất – ví như “trái ngọt của đất trời”. Nhưng cũng như cây cần đất tốt mới ra trái ngon, thì cơ thể mỗi người cũng cần điều kiện phù hợp để hấp thu dinh dưỡng một cách hài hòa. Trong Đông y, dưỡng sinh là sự kết hợp giữa “biết mình” và “biết món ăn” – nếu cơ thể đang yếu, đang bệnh hoặc phục hồi, thì việc chọn lựa trái cây đúng lúc, đúng cách là chìa khóa quan trọng để không “lợi bất cập hại”.
Muốn khỏe mạnh bền lâu, không chỉ nhờ một món ăn hay một viên thuốc, mà là sự nuôi dưỡng từ mỗi lựa chọn nhỏ mỗi ngày. Ăn ổi đúng cách – ít mà chất, tinh mà gọn – cũng là một phần trong phép dưỡng sinh ấy. Hãy lắng nghe cơ thể mình, chọn thời điểm phù hợp, ăn chừng mực – để ổi thực sự là người bạn đồng hành chứ không trở thành “gánh nặng” cho thân tâm.
Chúc cô bác anh chị luôn an khang, tiêu hóa tốt, sức khỏe dồi dào!
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
Cô bác anh chị đang băn khoăn về tình trạng sức khỏe của mình? Hãy điền form bên dưới, bác sĩ Phương sẽ lắng nghe và tư vấn tận tình nhất 
