Viêm Da Tiếp Xúc Côn Trùng: Nguyên Nhân, Điều Trị, Phòng Ngừa

Viêm da tiếp xúc do côn trùng là phản ứng cấp tính của da với chất kích ứng từ côn trùng. Bệnh lý tuy không nguy hiểm tới tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng tới cuộc sống của người mắc. Bài viết sau đây sẽ cung cấp những thông tin đầy đủ và cần thiết về tình trạng này để độc giả cùng tham khảo. 

Giải đáp viêm da tiếp xúc côn trùng là gì? 

Viêm da tiếp xúc côn trùng hay còn được gọi là viêm da côn trùng, là một trạng thái viêm da kích ứng do hóa chất tiết ra từ côn trùng bị chết hoặc đang sống. Bệnh lý thường xuất hiện nhiều vào khoảng thời gian từ tháng 6 tới tháng 11, có thể do 2 loại côn trùng là kiến ba khoang và bướm đêm gây ra. 

Sở dĩ bệnh lý thường xuất hiện sau mùa thu hoạch là bởi tháng giao mùa, mưa bão xuất hiện khiến côn trùng không còn chỗ trú ẩn, bay vào phòng ngủ, nhà tắm, địa điểm sinh hoạt của con người và gây bệnh. Đặc biệt là khi vào ban đêm, việc thắp điện sáng khiến bướm bay vào nhiều hơn. 

Theo bác sĩ chuyên khoa, viêm da tiếp xúc côn trùng là bệnh có một số đặc điểm sau đây:

• Bệnh lý là một phản ứng cấp tính của da khi tiếp xúc với chất kích ứng của côn trùng. 
• Viêm da tiếp xúc gây ra bởi Paederus là loại phổ biến, hay gặp nhất. 
• Ở nước ta, bệnh lý này hay xuất hiện vào thời điểm mùa mưa bão, có thể gây thành dịch, tuy nhiên, bệnh cũng rải rác ở nhiều khoảng thời gian trong năm. 
• Viêm da tiếp xúc côn trùng không gây nguy hiểm nhưng triệu chứng có thể gây ra nhiều phiền toái, ảnh hưởng tới cuộc sống hàng ngày. 

Nguyên nhân gây bệnh viêm da tiếp xúc côn trùng bạn cần biết

Bác sĩ chuyên khoa cho biết nguyên nhân chính khiến xuất hiện các triệu chứng viêm da tiếp xúc côn trùng là do bệnh nhân đã tiếp xúc với axit phosphor cùng với pederin có tồn tại ở bên trong nọc độc của côn trùng. Những chất này khi gặp da có thể gây ra kích thích, tạo ra phản ứng viêm.

Triệu chứng ngứa ngáy cùng với việc hình thành mụn nước sẽ xuất hiện ngay sau đó. Việc dùng tay để đập hoặc giết côn trùng cũng có thể phát ra nọc độc, gây tổn thương ở trên bề mặt da. Những loại côn trùng có thể gây ra bệnh lý này bao gồm:

• Bướm đuôi nâu (có tên khác là Euproctis chrysorrhoea).
• Kiến ba khoang (tên khác là Paederus).
• Bướm đục thân lúa (còn được gọi là Tryporyza).
• Bướm đuôi vàng (tên gọi khác là Euproctis similis).
• Ruồi Tây Ban Nha và sâu ban miêu (hay còn gọi Epicauta).

Chuyên gia cho biết bệnh lý dễ bùng phát thành dịch ở thời gian khoảng tháng 9 tới tháng 11 hàng năm. Bạn nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng tránh bệnh, nhất là ở thời điểm các loại côn trùng nói trên sinh sôi, phát triển nhiều. 

Triệu chứng điển hình

Viêm da tiếp xúc kiến ba khoang nói riêng và côn trùng nói chung thường có các triệu chứng rất điển hình. Nếu chú ý bệnh nhân có thể phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp phù hợp. Khi mắc bệnh, tại vị trí tiếp xúc với côn trùng thường xuất hiện một đám da đỏ, có thể kéo dài và hơi phù nề, kích thước thường từ vài mm cho tới vài cm. 

Sau thời gian khoảng vài giờ hoặc hơn một ngày, vị trí tấy đỏ nói trên sẽ hình thành mụn nước. Trường hợp tiếp xúc nhẹ, bệnh nhân sẽ cảm thấy ngứa, rát, nổi các vết đỏ kèm theo mụn nước, mụn mủ, sau thời gian khoảng 3 tới 5 ngày, vùng tổn thương sẽ khô dần.

Trường hợp nặng, vùng tổn thương sẽ lan rộng, bọng nước và bọng mủ trợt loét, có thể dẫn tới hoại tử nếu không được can thiệp điều trị. Bên cạnh đó, viêm da tiếp xúc do côn trùng còn có thể kèm theo các triệu chứng toàn thân khác bao gồm:

• Cơ thể uể oải, mệt mỏi, vùng da tiếp xúc đau nhức. 
• Nổi hạch vùng cổ kèm theo sốt nhẹ. 
• Mụn nước, mụn mủ lây lan, trợt loét, cảnh báo nhiễm trùng da với các dấu hiệu sốt, ớn lạnh, da có mủ, nhức mỏi, buồn nôn,…

Bệnh viêm da tiếp xúc côn trùng có nguy hiểm không?

Viêm da do tiếp xúc côn trùng có nguy hiểm không là vấn để được rất nhiều người quan tâm. Bác sĩ chuyên khoa cho biết, bệnh chỉ gây ra tổn thương tại những vùng da tiếp xúc với côn trùng. Mức độ thường nhẹ và có diễn biến không quá phức tạp, việc điều trị dễ dàng. 

Tuy vậy, một vài trường hợp có thể tổn thương nặng, kéo dài từ 1 tới 3 tuần. Nếu như không có biện pháp can thiệp điều trị sớm, người bệnh có thể gặp phải các biến chứng như:

• Ảnh hưởng tới thẩm mỹ: Bệnh lý có thể để lại sẹo, ảnh hưởng tới ngoại hình của người mắc, nhất là khi vùng da tổn thương ở mặt hoặc tay.
• Bội nhiễm: Khi bị viêm da tiếp xúc côn trùng nếu không áp dụng cách điều trị phù hợp, thường xuyên gãi, chà xát có thể gây ra tình trạng bội nhiễm. 

Phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ chuyên khoa sẽ chẩn đoán bệnh lý thông qua việc quan sát những biểu hiện lâm sàng. Ngoài những triệu chứng đã nói ở trên, có thể căn cứ thêm một số đặc điểm sau để xác định chính xác có phải đang mắc viêm da tiếp xúc do côn trùng hay không:

• Về vị trí: Làn da ở bất cứ vị trí nào trên cơ thể đều có thể mắc bệnh, tuy nhiên phổ biến nhất là ở các vùng da hở. Thậm chí, tổn thương ở mắt vẫn có thể gây sưng nề, trợt đỏ và chảy nước mắt. Ngoài ra còn có thể kể tới một số vị trí khác nhưng bẹn, nách. Tình trạng sưng đau gây ảnh hưởng tới sinh hoạt và hạn chế đi lại.
• Biểu hiện kèm theo: Tình trạng ngứa, bỏng rát kèm theo đau nhức và khó chịu nếu bị bội nhiễm.
• Về dấu hiệu toàn thân: Nếu không được can thiệp điều trị từ sớm, triệu chứng bệnh có thể lan rộng, gây sốt, mệt mỏi, nổi hạch ở nách, cổ, bẹn, ảnh hưởng rất lớn tới cuộc sống hàng ngày.

Căn cứ vào những triệu chứng lâm sàng ở người bệnh, bác sĩ chuyên khoa sẽ xác định chính xác tính chất, mức độ tổn thương. Từ đó có căn cứ để đưa ra giải pháp can thiện phù hợp, đem lại hiệu quả cao nhất, ngăn chặn tổn thương tiến triển.

Giải pháp điều trị viêm da tiếp xúc côn trùng

Để đưa ra biện pháp can thiệp phù hợp, bác sĩ chuyên khoa sẽ căn cứ vào tình trạng cũng như giai đoạn tổn thương. Các phương pháp điều trị thường được thực hiện như sau:

Điều trị tại chỗ

Điều trị tại chỗ cần phải được thực hiện ngay khi bạn phát hiện ra những triệu chứng đầu tiên.

• Khi xuất hiện tổn thương ban đầu: Bạn dùng nước muối sinh lý để rửa vị trí tổn thương mỗi ngày 3 đến 4 lần nhằm giúp trung hòa các độc tố côn trùng gây ra. Trong quá trình thực hiện, bạn không nên kỳ cọ, chà xát quá để tránh vết thương lan rộng. 
• Khi vùng tổn thương đau rát, tấy đỏ: Sử dụng nhóm thuốc giúp chống viêm và làm dịu da như hồ nước hay hồ Tetra-Pred.
• Khi xuất hiện bọng mủ và bọng nước: Sử dụng tăm bông để chấm dung dịch milian, nước thuốc tím pha loãng mỗi ngày 2 lần. 

Việc sử dụng loại thuốc nào, liều lượng ra sao nên tham khảo tư vấn của bác sĩ chuyên khoa sau khi thăm khám để đảm bảo tính hiệu quả và an toàn. 

Điều trị toàn thân

Song song với việc điều trị tại chỗ, các biện pháp điều trị toàn thân khi bị viêm da tiếp xúc côn trùng cũng cần được cân nhắc. Thực tế cho thấy có rất ít trường hợp mắc bệnh và phải can thiệp điều trị toàn thân. 

Vì thế, chỉ khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, tổn thương có mủ, nhiễm trùng đang lan rộng mới được phép sử dụng thuốc. Nhóm thuốc thường được chỉ định trong trường hợp này bao gồm:

• Kháng sinh nhóm Penicillin và Cephalosporin: Khi tổn thương xuất hiện cùng với các dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng, bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định người bệnh sử dụng nhóm kháng sinh trong thời gian 1 tuần tới 10 ngày để ngăn chặn. 
• Thuốc kháng histamin H1: Nhóm thuốc này sẽ có tác dụng làm giảm tình trạng tổn thương ở trên diện rộng và cải thiện các triệu chứng gây ngứa ngáy, sưng viêm. Thuốc còn giúp làm giảm kích ứng da hoặc quá mẫn cảm khi phải tiếp xúc với nọc độc của côn trùng. Tiêu biểu của nhóm này là các loại thuốc như Loratadin, Clorpheniramin, Alimemazin, Diphenhydramin và Promethazin.

Các biện pháp điều trị toàn thân được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa sau khi thăm khám, xác định tình trạng bệnh lý. Bệnh nhân phải tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị, việc thay đổi loại thuốc, liều dùng có thể gây ảnh hưởng tới kết quả.

Hướng dẫn cách phòng ngừa bệnh viêm da tiếp xúc côn trùng

Tổn thương gây ra bởi viêm da tiếp xúc do côn trùng làm người mắc đau rát, khó chịu, ảnh hưởng tới cuộc sống, công việc. Khi bị tái phát nhiều lần, vùng da mắc bệnh có thể hình thành sẹo, ảnh hưởng tới thẩm mỹ. Vì vậy, chủ động phòng ngừa viêm da tiếp xúc côn trùng là hết sức cần thiết. 

Bác sĩ chuyên khoa cho biết, các biện pháp bạn nên thực hiện để phòng tránh bệnh lý này như sau:

• Thực hiện các biện pháp bảo vệ da nhằm tránh việc vô tình tiếp xúc với côn trùng gây bệnh. 
• Khi vô tình bị nọc độc côn trùng dính lên da, nhanh chóng dùng dung dịch natri clorid hoặc nước sạch để vệ sinh nhằm trung hòa nọc độc và giảm tổn thương gây ra. 
• Thường xuyên vệ sinh khu vực sống, giặt giũ khăn lau, chăn màn, gối mền để tránh côn trùng ẩn náu, đặc biệt là ở thời điểm các tháng 9, 10, 11, những tháng côn trùng sinh sản mạnh. 
• Buổi tối, côn trùng có thể bị thu hút bởi ánh đèn, vì thế, bạn nên kéo rèm hoặc đóng cửa sổ, đồng thời cần hạn chế ở gần nguồn sáng. 
• Thực hiện việc phun thuốc diệt côn trùng định kỳ 6 tháng/lần.
• Bạn nên mang gang tay hoặc sử dụng trang phục bảo vệ cơ thể để tránh tiếp xúc với côn trùng gây hại.
• Nên phơi quần áo ở những nơi thoáng gió, xa vườn và thu trước mỗi tối để tránh côn trùng bám dính gây bệnh.

Viêm da tiếp xúc côn trùng gây tổn thương da, ngứa ngáy, khó chịu, ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người mắc. Bạn cần nhận biết sớm các triệu chứng của bệnh lý và có biện pháp can thiệp sớm để tránh viêm nhiễm.