Viêm amidan cấp: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả

Bác sĩ Phương từng gặp không ít bệnh nhân bị viêm amidan cấp với những cơn đau rát cổ họng, nuốt vướng, sốt cao, mệt mỏi rã rời. Đặc biệt, có trường hợp một bé gái 6 tuổi được mẹ đưa đến khám vì viêm amidan tái phát liên tục, khiến con biếng ăn, ngủ không yên giấc. Nhìn ánh mắt lo lắng của phụ huynh, bác sĩ lại càng thấu hiểu nỗi khổ khi bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày. Viêm amidan cấp nếu không điều trị đúng cách có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, bài viết này sẽ giúp cô bác anh chị hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Viêm amidan cấp là gì?

Viêm amidan cấp là tình trạng viêm nhiễm đột ngột tại amidan, gây đau họng, khó nuốt và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày. Bác sĩ Lê Phương từng gặp nhiều bệnh nhân, từ trẻ nhỏ đến người lớn, đều than phiền về cảm giác đau rát, sốt cao và mệt mỏi khi mắc bệnh. Có cô bác anh chị chủ quan, chỉ ngậm chanh muối hay uống nước ấm nhưng bệnh không thuyên giảm, thậm chí còn nặng hơn. Vậy thực chất viêm amidan cấp là gì?

Viêm amidan cấp theo y học hiện đại

Trong y học hiện đại, viêm amidan cấp là phản ứng viêm do vi khuẩn hoặc virus tấn công, khiến amidan sưng đỏ, phù nề và có thể xuất hiện mủ trắng. Đây là một phần cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể, nhưng khi viêm quá mức, nó lại trở thành vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển thành viêm amidan mãn tính hoặc gây biến chứng nguy hiểm.

Quan điểm của Đông y về viêm amidan cấp

Theo Đông y, viêm amidan cấp thuộc phạm trù chứng “hầu tý” hoặc “phong nhiệt phạm hầu”, chủ yếu do ngoại tà xâm nhập, gây tích nhiệt tại họng. Người bệnh thường có biểu hiện sốt, miệng khô, họng sưng đau, kèm theo đờm đặc hoặc khàn tiếng. Bác sĩ Lê Phương từng điều trị nhiều trường hợp mà chỉ cần cân bằng âm dương, thanh nhiệt, giải độc thì bệnh nhanh chóng cải thiện, không cần lạm dụng thuốc kháng sinh.

Dấu hiệu nhận biết viêm amidan cấp

Không ít cô bác anh chị chủ quan khi bị đau họng mà không nghĩ đến viêm amidan cấp. Bác sĩ Lê Phương thường nhắc nhở bệnh nhân rằng, nhận biết sớm các triệu chứng có thể giúp điều trị kịp thời, tránh biến chứng. Dưới đây là những biểu hiện đặc trưng của bệnh, được chia thành giai đoạn khởi phát và triệu chứng điển hình.

Triệu chứng khởi phát

• Cảm giác khô họng, rát họng: Người bệnh thấy họng khô, ngứa và nóng ran, đặc biệt là khi nuốt nước bọt.
• Mệt mỏi, uể oải: Cơ thể suy nhược nhẹ, cảm giác như sắp bị ốm.
• Hơi sốt hoặc gai rét: Nhiều bệnh nhân đến khám khi đã sốt nhẹ, có cảm giác ớn lạnh, rùng mình.
• Nhức đầu nhẹ: Một số trường hợp bị đau nhức vùng trán, thái dương.

Triệu chứng đặc trưng

• Đau họng dữ dội: Đau tăng khi nuốt, nói chuyện hoặc ăn uống, đặc biệt vào buổi sáng sớm.
• Amidan sưng đỏ, có thể có mủ trắng: Quan sát thấy amidan to bất thường, có đốm trắng hoặc lớp màng mủ.
• Hơi thở hôi: Vi khuẩn tích tụ tại amidan làm hơi thở có mùi khó chịu.
• Sốt cao, rét run: Cơ thể có thể sốt cao trên 39°C kèm theo đổ mồ hôi.
• Khàn giọng, mất tiếng: Nếu viêm lan rộng, giọng nói bị ảnh hưởng, đôi khi mất tiếng tạm thời.
• Sưng hạch cổ: Hạch bạch huyết vùng cổ nổi rõ, sưng đau khi ấn vào.

Bác sĩ Lê Phương từng điều trị cho một bé trai tám tuổi, chỉ sau một đêm sốt cao, họng sưng đau đến mức không ăn được. Nhờ phát hiện sớm và áp dụng phương pháp điều trị đúng cách, bé đã khỏi hẳn sau một tuần mà không cần dùng kháng sinh liều cao. Vì vậy, khi thấy các triệu chứng này, cô bác anh chị đừng chủ quan mà hãy thăm khám sớm để tránh những biến chứng không mong muốn.

Nguyên nhân gây viêm amidan cấp

Bác sĩ Lê Phương nhận thấy rằng nhiều cô bác anh chị khi bị viêm amidan cấp thường nghĩ ngay đến việc nhiễm lạnh hay ăn đồ cay nóng. Nhưng thực tế, theo Đông y, bệnh này có thể xuất phát từ sự mất cân bằng trong cơ thể, đặc biệt là khi chính khí suy yếu, tạo điều kiện cho tà khí xâm nhập.

Nguyên nhân theo Y học cổ truyền

• Phong nhiệt phạm hầu: Khi thời tiết thay đổi đột ngột, cơ thể không kịp thích ứng, phong nhiệt xâm nhập gây viêm sưng amidan, khiến họng nóng rát, sưng đỏ.
• Tích nhiệt ở phế vị: Ăn nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ hoặc sử dụng rượu bia làm nhiệt tích tụ trong cơ thể, bốc lên hầu họng, gây viêm cấp tính.
• Chính khí hư suy: Người có hệ miễn dịch yếu, khí huyết không lưu thông tốt sẽ dễ bị ngoại tà tấn công, làm viêm amidan tái phát thường xuyên.

Trong quá trình điều trị, bác sĩ Lê Phương từng gặp nhiều trường hợp bệnh nhân viêm amidan cấp do thói quen ăn uống không khoa học. Một bác trai ngoài năm mươi tuổi có tiền sử viêm amidan lâu năm, cứ mỗi lần ăn đồ nướng, cay là hôm sau họng sưng tấy, khó nuốt. Sau khi điều chỉnh chế độ ăn và kết hợp bài thuốc thanh nhiệt giải độc, tình trạng của bác cải thiện rõ rệt.

Nguyên nhân theo Y học hiện đại

• Nhiễm khuẩn hoặc virus: Các loại vi khuẩn như Streptococcus nhóm A hoặc virus cúm, adenovirus có thể gây viêm cấp tính ở amidan.
• Môi trường ô nhiễm: Khói bụi, hóa chất, khói thuốc lá kích thích niêm mạc họng, làm amidan viêm nhiễm dễ dàng hơn.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Người có đề kháng kém, mắc bệnh lý nền như tiểu đường, suy dinh dưỡng, sẽ dễ mắc viêm amidan cấp hơn người bình thường.

Đối tượng dễ mắc viêm amidan cấp

Không phải ai cũng dễ bị viêm amidan cấp, nhưng có một số nhóm đối tượng đặc biệt dễ mắc bệnh hơn do cơ địa hoặc môi trường sống. Nếu cô bác anh chị nằm trong danh sách dưới đây thì nên đặc biệt chú ý phòng tránh.

Trẻ nhỏ và người cao tuổi

• Trẻ nhỏ: Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, tiếp xúc nhiều với môi trường bên ngoài, dễ nhiễm khuẩn.
• Người cao tuổi: Sức đề kháng giảm sút, dễ bị vi khuẩn, virus tấn công, nhất là khi thời tiết thay đổi.

Bác sĩ Lê Phương từng điều trị cho một bé gái sáu tuổi, cứ mỗi lần trời trở lạnh là amidan sưng viêm, sốt cao, quấy khóc. Sau khi sử dụng bài thuốc điều hòa cơ thể, kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh, bé đã giảm hẳn tình trạng tái phát.

Người làm việc trong môi trường ô nhiễm

• Người thường xuyên tiếp xúc khói bụi: Công nhân nhà máy, thợ xây dựng, tài xế đường dài dễ bị viêm amidan do hít phải bụi bẩn liên tục.
• Nhân viên văn phòng, giáo viên: Làm việc trong môi trường điều hòa, nói nhiều, dễ bị khô họng và viêm amidan.

Người có thói quen sinh hoạt không khoa học

• Hút thuốc lá, uống rượu bia: Làm tổn thương niêm mạc họng, tăng nguy cơ viêm nhiễm.
• Ăn uống thất thường: Ăn quá nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ khiến nhiệt độc tích tụ, gây viêm amidan cấp.
• Thức khuya, stress kéo dài: Cơ thể suy nhược, hệ miễn dịch giảm sút, dễ bị vi khuẩn, virus tấn công.

Bác sĩ Lê Phương đã gặp nhiều bệnh nhân là nhân viên văn phòng, do áp lực công việc, thức khuya thường xuyên và ăn uống không điều độ, dẫn đến viêm amidan cấp tái phát liên tục. Khi điều chỉnh lối sống và sử dụng thuốc Đông y thanh nhiệt, họng của bệnh nhân cải thiện đáng kể mà không cần đến kháng sinh.

Viêm amidan cấp không phải bệnh hiếm gặp, nhưng nếu cô bác anh chị hiểu rõ nguyên nhân và những yếu tố nguy cơ, việc phòng tránh sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.

Biến chứng nguy hiểm của viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp không chỉ gây khó chịu nhất thời mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ Lê Phương từng gặp nhiều trường hợp bệnh nhân chủ quan, chỉ khi biến chứng xuất hiện mới tìm đến bác sĩ. Lúc này, việc điều trị không còn đơn giản mà có thể phải can thiệp chuyên sâu hơn.

• Áp-xe quanh amidan: Khi viêm nhiễm lan rộng, khu vực xung quanh amidan có thể hình thành ổ mủ, gây đau đớn dữ dội, sốt cao và khó nuốt.
• Viêm thanh quản, viêm phế quản: Vi khuẩn từ amidan có thể lây lan xuống thanh quản, khí quản và phế quản, gây ho kéo dài, khàn tiếng, khó thở.
• Viêm khớp, viêm cầu thận: Một số trường hợp nhiễm liên cầu khuẩn có thể kích thích phản ứng viêm toàn thân, ảnh hưởng đến khớp và thận, làm xuất hiện các triệu chứng đau nhức, tiểu buốt hoặc phù nề.
• Nhiễm trùng huyết: Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, xảy ra khi vi khuẩn từ ổ viêm amidan xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân.
• Ảnh hưởng đến tim mạch: Vi khuẩn gây viêm amidan có thể gây ra biến chứng thấp tim, ảnh hưởng đến van tim và chức năng tim mạch về lâu dài.

Trong một lần điều trị, bác sĩ Lê Phương gặp một bệnh nhân trẻ tuổi bị áp-xe quanh amidan do chủ quan với các triệu chứng ban đầu. Sau nhiều ngày sốt cao, đau họng không dứt, người bệnh mới nhập viện trong tình trạng nuốt khó, khó thở. Nhờ can thiệp kịp thời, ổ mủ được xử lý và bệnh nhân phục hồi sau một thời gian dài điều trị. Qua trường hợp này, bác sĩ luôn khuyến cáo cô bác anh chị không nên xem nhẹ viêm amidan cấp, vì biến chứng có thể diễn tiến nhanh chóng.

Phương pháp chẩn đoán viêm amidan cấp

Chẩn đoán viêm amidan cấp là bước quan trọng giúp xác định nguyên nhân gây bệnh và hướng điều trị phù hợp. Trong y học cổ truyền, bác sĩ Lê Phương thường kết hợp thăm khám lâm sàng với bắt mạch, quan sát lưỡi và đánh giá khí huyết của người bệnh để tìm ra căn nguyên sâu xa của bệnh.

• Quan sát trực tiếp amidan: Bác sĩ kiểm tra amidan để đánh giá mức độ sưng, đỏ, có xuất hiện mủ hay không.
• Sờ hạch cổ: Một số bệnh nhân bị viêm amidan cấp có thể có hạch sưng đau ở vùng cổ do phản ứng viêm.
• Đánh giá triệu chứng toàn thân: Sốt, đau họng, khàn tiếng, khó nuốt đều là những yếu tố giúp bác sĩ đưa ra nhận định ban đầu.

Ngoài các phương pháp chẩn đoán truyền thống, y học hiện đại còn áp dụng một số kỹ thuật để xác định nguyên nhân viêm amidan:

• Xét nghiệm dịch họng: Lấy mẫu dịch từ họng để kiểm tra vi khuẩn gây bệnh, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra công thức bạch cầu và các chỉ số viêm để đánh giá mức độ nhiễm trùng.
• Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp nghi ngờ biến chứng, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm vùng cổ hoặc chụp CT để đánh giá mức độ viêm và nguy cơ áp-xe.

Nhờ kết hợp giữa y học cổ truyền và y học hiện đại, bác sĩ Lê Phương có thể đưa ra phác đồ điều trị tối ưu nhất cho từng bệnh nhân. Một số trường hợp chỉ cần điều chỉnh lối sống và sử dụng thảo dược thanh nhiệt, giải độc là có thể kiểm soát bệnh hiệu quả, tránh biến chứng nguy hiểm.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách, nhưng trong một số trường hợp, bệnh tiến triển nặng và gây nguy hiểm. Bác sĩ Lê Phương từng gặp nhiều bệnh nhân chỉ đến khi sốt cao không dứt, khó thở hoặc đau họng dữ dội mới đi khám, khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, cô bác anh chị cần chú ý những dấu hiệu bất thường sau để kịp thời thăm khám.

• Sốt cao không hạ: Nếu cơ thể sốt trên 39°C, kèm theo rét run, vã mồ hôi, không đáp ứng với thuốc hạ sốt, cần gặp bác sĩ ngay.
• Khó thở, nuốt nghẹn: Khi amidan sưng to, gây bít tắc đường thở hoặc khiến việc ăn uống trở nên đau đớn, có thể là dấu hiệu của biến chứng áp-xe quanh amidan.
• Đau họng dữ dội kéo dài: Nếu viêm amidan không thuyên giảm sau nhiều ngày hoặc đau lan lên tai, xuống cổ, cần kiểm tra xem có bội nhiễm hay không.
• Xuất hiện mủ trắng, hạch sưng to: Khi amidan có nhiều mảng mủ, hạch cổ nổi rõ và đau khi chạm vào, nguy cơ nhiễm trùng cao, cần điều trị kịp thời.
• Thay đổi giọng nói hoặc mất tiếng: Viêm amidan kéo dài có thể ảnh hưởng đến thanh quản, gây khàn tiếng hoặc mất giọng tạm thời.
• Cơ thể suy nhược, mệt mỏi kéo dài: Nếu viêm amidan đi kèm tình trạng chán ăn, mất ngủ, thiếu sức sống, có thể bệnh đã ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Tôi từng điều trị cho một bé trai tám tuổi bị viêm amidan cấp nhiều lần trong năm, đến mức chậm tăng cân, thường xuyên quấy khóc vì đau họng. Sau khi thăm khám, tôi nhận thấy bé cần được điều trị dứt điểm, kết hợp chăm sóc toàn diện để ngăn ngừa bệnh tái phát. Nhờ kiên trì theo phác đồ điều trị, sức khỏe của bé cải thiện rõ rệt, không còn viêm amidan tái diễn liên tục.

Cách phòng ngừa viêm amidan cấp hiệu quả

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt với viêm amidan cấp – căn bệnh dễ tái phát nếu không có biện pháp bảo vệ phù hợp. Bác sĩ Lê Phương luôn khuyến khích cô bác anh chị thực hiện các thói quen lành mạnh để giữ cho họng luôn khỏe mạnh, tránh nguy cơ viêm nhiễm.

• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt vào mùa lạnh: Khi thời tiết thay đổi, nhiệt độ giảm đột ngột, cần mặc ấm, quàng khăn để bảo vệ cổ họng.
• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ: Đánh răng đều đặn sáng và tối, súc miệng bằng nước muối ấm để loại bỏ vi khuẩn trong khoang miệng.
• Hạn chế tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm: Đeo khẩu trang khi ra ngoài, tránh những nơi có khói thuốc lá, hóa chất độc hại.
• Chế độ ăn uống khoa học: Tránh đồ cay nóng, dầu mỡ, nước lạnh; tăng cường rau xanh, hoa quả để bổ sung vitamin và tăng cường sức đề kháng.
• Uống đủ nước mỗi ngày: Giúp cổ họng luôn ẩm, ngăn ngừa vi khuẩn phát triển.
• Hạn chế nói to, hét lớn: Bảo vệ thanh quản, tránh gây kích thích amidan.
• Tăng cường luyện tập thể dục: Giúp cơ thể khỏe mạnh, hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn đường hô hấp.

Một bệnh nhân nữ ngoài bốn mươi tuổi từng tìm đến tôi với tình trạng viêm amidan cấp tái đi tái lại suốt nhiều năm. Sau khi hướng dẫn cách chăm sóc và phòng ngừa bằng chế độ ăn, lối sống lành mạnh kết hợp với thảo dược thanh nhiệt giải độc, chị dần ổn định sức khỏe, không còn viêm amidan cấp tái phát thường xuyên. Đó là minh chứng cho thấy, chỉ cần cô bác anh chị thực hiện những biện pháp phòng ngừa đơn giản, bệnh hoàn toàn có thể được kiểm soát hiệu quả.

Phương pháp điều trị viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp nếu không điều trị đúng cách có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Bác sĩ Lê Phương luôn nhấn mạnh rằng lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng nhanh chóng mà còn hạn chế tối đa nguy cơ bệnh tái phát. Hiện nay, có nhiều cách điều trị viêm amidan cấp, từ Tây y đến mẹo dân gian và y học cổ truyền, tùy thuộc vào mức độ bệnh và cơ địa của từng người.

Điều trị bằng thuốc

Sử dụng thuốc Tây y là phương pháp phổ biến, giúp kiểm soát nhanh các triệu chứng viêm amidan cấp, đặc biệt trong những trường hợp bệnh nặng.

• Thuốc kháng sinh: Được chỉ định khi viêm amidan do vi khuẩn gây ra, phổ biến nhất là nhóm beta-lactam, macrolid.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol hoặc ibuprofen giúp hạ sốt và giảm đau họng.
• Thuốc kháng viêm: Corticosteroid dạng uống hoặc xịt giúp giảm sưng viêm nhanh chóng.
• Thuốc súc họng, xịt họng: Nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn giúp làm sạch vùng họng, giảm vi khuẩn gây viêm.

Việc sử dụng thuốc cần có chỉ định của bác sĩ, tránh lạm dụng kháng sinh để hạn chế nguy cơ kháng thuốc. Bác sĩ Lê Phương từng gặp nhiều bệnh nhân tự ý dùng kháng sinh kéo dài khiến bệnh không những không khỏi mà còn tái phát nặng hơn. Vì vậy, cô bác anh chị cần tuân thủ đúng hướng dẫn để đảm bảo hiệu quả điều trị.

Điều trị bằng mẹo dân gian

Đối với những trường hợp viêm amidan cấp nhẹ, có thể áp dụng các mẹo dân gian để giảm triệu chứng mà không cần dùng thuốc.

• Nước muối ấm: Súc miệng với nước muối ấm giúp sát khuẩn, làm dịu cổ họng.
• Mật ong và chanh: Hỗn hợp mật ong pha chanh giúp kháng viêm, giảm đau họng.
• Lá húng chanh: Xay nhuyễn với muối rồi ngậm giúp giảm viêm và tiêu đờm.
• Nghệ tươi: Hòa bột nghệ với nước ấm để uống giúp làm lành niêm mạc họng.
• Gừng tươi: Hãm gừng với nước nóng, thêm mật ong để tăng hiệu quả giảm viêm.

Bác sĩ Lê Phương nhận thấy rằng những mẹo dân gian này có tác dụng tốt trong giai đoạn đầu của bệnh hoặc hỗ trợ điều trị, nhưng nếu viêm amidan nặng thì cần kết hợp phương pháp khác để đạt hiệu quả cao hơn.

Điều trị bằng Y học cổ truyền

Y học cổ truyền không chỉ giúp điều trị triệu chứng mà còn tác động sâu vào căn nguyên gây bệnh, giúp cơ thể phục hồi từ bên trong.

• Cân bằng âm dương, thanh nhiệt, giải độc: Điều chỉnh cơ thể để loại bỏ nhiệt độc gây viêm amidan.
• Sử dụng dược liệu tự nhiên: Kim ngân hoa, bồ công anh, xuyên tâm liên có tác dụng kháng khuẩn, giảm viêm.
• Bài thuốc kết hợp: Kết hợp các vị thuốc giúp thanh nhiệt, tiêu viêm, bổ phế, cải thiện hệ miễn dịch.
• Châm cứu, bấm huyệt: Tăng cường lưu thông khí huyết, giảm viêm amidan hiệu quả.

Trong quá trình điều trị, bác sĩ Lê Phương từng gặp một bệnh nhân bị viêm amidan tái phát nhiều lần trong năm. Sau khi áp dụng phương pháp Đông y kết hợp điều chỉnh lối sống, bệnh nhân đã giảm hẳn số lần mắc bệnh, sức khỏe ổn định hơn mà không cần lạm dụng thuốc Tây y.

Viêm amidan cấp có thể điều trị hiệu quả nếu lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng bệnh. Nếu cô bác anh chị chưa biết nên áp dụng cách nào, hãy liên hệ với bác sĩ Lê Phương để được tư vấn phương án tối ưu nhất cho sức khỏe của mình.