Đau dạ dày: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị hiệu quả

Nhớ lại những lần tiếp nhận bệnh nhân đau dạ dày, bác sĩ Phương luôn thấy sự mệt mỏi, căng thẳng hiện rõ trên gương mặt họ. Có người ăn uống kiêng khem khổ sở nhưng bệnh vẫn tái phát, có người chịu đựng cơn đau đến mức mất ngủ triền miên. Đau dạ dày không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng sống nếu không kiểm soát tốt. Trong bài viết này, bác sĩ Phương sẽ chia sẻ những thông tin quan trọng về nguyên nhân, triệu chứng cũng như các phương pháp điều trị hiệu quả giúp cô bác anh chị cải thiện bệnh và tránh biến chứng nguy hiểm.

Đau dạ dày là gì?

Nhiều cô bác anh chị khi bị đau bụng âm ỉ, đầy hơi, khó tiêu thường nghĩ chỉ là rối loạn tiêu hóa thông thường. Nhưng thực tế, đó có thể là dấu hiệu sớm của đau dạ dày – một bệnh lý phổ biến nhưng lại dễ bị bỏ qua. Bác sĩ Lê Phương đã gặp không ít trường hợp để bệnh kéo dài đến khi xuất hiện biến chứng mới đi thăm khám, khiến việc điều trị phức tạp hơn.

Định nghĩa đau dạ dày theo y học hiện đại

Theo y học hiện đại, đau dạ dày là tình trạng tổn thương niêm mạc dạ dày do tác động của axit dịch vị, vi khuẩn hoặc các yếu tố khác. Tình trạng này gây ra những cơn đau ở vùng thượng vị, kèm theo các triệu chứng khó chịu như ợ hơi, ợ chua, buồn nôn.

Quan điểm của y học cổ truyền về đau dạ dày

Trong Đông y, bệnh này thuộc phạm vi “vị quản thống” – tức là đau vùng vị quản (thượng vị), có liên quan đến tỳ vị hư hàn, khí trệ hay huyết ứ. Tỳ vị suy yếu khiến việc tiêu hóa kém, sinh ra đau bụng, đầy hơi, khó tiêu. Bác sĩ Lê Phương nhận thấy nhiều bệnh nhân đau dạ dày kéo dài do chế độ ăn uống không điều độ, căng thẳng thường xuyên làm tổn thương tỳ vị.

Nhận diện triệu chứng đau dạ dày

Không phải cứ đau bụng là đau dạ dày. Có những bệnh nhân tìm đến bác sĩ Lê Phương với triệu chứng đau bụng nhưng thực tế lại mắc vấn đề về túi mật hay tuyến tụy. Vì vậy, nhận biết đúng dấu hiệu bệnh là điều rất quan trọng.

• Triệu chứng khởi phát: Thường xuất hiện sớm nhưng dễ bị bỏ qua.

  • Đầy hơi, chướng bụng: Cảm giác khó chịu, nặng bụng ngay cả khi ăn ít.
  • Ợ chua, ợ hơi: Hiện tượng trào ngược axit khiến vùng họng nóng rát.
  • Buồn nôn, chán ăn: Dạ dày tiết nhiều axit gây kích thích niêm mạc.
  • Đau âm ỉ vùng thượng vị: Cơn đau có thể nhẹ lúc đầu, dễ nhầm với rối loạn tiêu hóa.

• Triệu chứng đặc trưng: Khi bệnh tiến triển, các dấu hiệu này trở nên rõ ràng hơn.

  • Đau thượng vị: Cơn đau có thể xuất hiện khi đói hoặc sau ăn, lan ra sau lưng.
  • Nôn ra dịch vị hoặc máu: Biểu hiện của viêm loét nặng, cần thăm khám ngay.
  • Chảy máu tiêu hóa: Đi ngoài phân đen, dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa nguy hiểm.
  • Căng tức vùng bụng trên: Cảm giác no lâu, khó chịu dù chưa ăn nhiều.

Bác sĩ Lê Phương luôn khuyến khích cô bác anh chị lắng nghe cơ thể, nếu thấy xuất hiện những dấu hiệu trên, đừng chủ quan mà nên đi kiểm tra sớm để có hướng điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây đau dạ dày

Đau dạ dày không phải tự nhiên mà có, bệnh thường xuất phát từ những thói quen ăn uống, sinh hoạt hoặc yếu tố nội tại của cơ thể. Bác sĩ Lê Phương đã gặp nhiều bệnh nhân chỉ vì chủ quan với chế độ ăn mà khiến dạ dày tổn thương ngày càng nặng. Theo Đông y, nguyên nhân gây bệnh có thể chia thành nhiều nhóm khác nhau.

Tỳ vị hư yếu

Trong Đông y, dạ dày thuộc hệ thống Tỳ vị, có vai trò chính trong việc tiêu hóa thức ăn. Khi tỳ vị suy yếu, chức năng tiêu hóa giảm sút, thức ăn không được chuyển hóa hiệu quả, dễ sinh đầy bụng, khó tiêu, lâu dần gây viêm loét.

• Ăn uống thất thường: Ăn quá khuya, bỏ bữa, ăn không đúng giờ làm rối loạn khí huyết trong tỳ vị.
• Ăn nhiều thực phẩm lạnh: Đồ ăn sống, lạnh làm tỳ vị bị tổn thương, ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa.
• Dùng thực phẩm khó tiêu: Thức ăn cay nóng, dầu mỡ gây kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng nguy cơ viêm loét.

Can khí uất kết

Tình trạng căng thẳng, lo âu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến chức năng của gan, làm khí trong cơ thể không lưu thông tốt. Can khí uất kết tác động trực tiếp đến tỳ vị, gây ra các triệu chứng như đau tức vùng thượng vị, đầy hơi, khó tiêu.

• Áp lực công việc cao: Người thường xuyên căng thẳng có nguy cơ đau dạ dày cao hơn do dịch vị tiết ra quá mức.
• Mất ngủ kéo dài: Rối loạn giấc ngủ làm ảnh hưởng đến điều hòa khí huyết, gây mất cân bằng trong hoạt động của dạ dày.
• Suy nhược cơ thể: Cơ thể yếu khiến chức năng tiêu hóa bị ảnh hưởng, dễ dẫn đến viêm loét.

Hàn thấp nội sinh

Khi cơ thể nhiễm hàn thấp, tỳ vị sẽ bị ảnh hưởng, quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra chậm hơn, dễ sinh ra triệu chứng đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu.

• Tiêu thụ thực phẩm nhiều nước, lạnh: Canh rau sống, nước đá, đồ uống lạnh dễ gây lạnh bụng, làm tổn thương tỳ vị.
• Thời tiết lạnh kéo dài: Khi trời lạnh, cơ thể bị nhiễm hàn, làm suy giảm chức năng tiêu hóa.
• Hệ tiêu hóa kém bẩm sinh: Người có tỳ vị yếu bẩm sinh dễ bị đầy bụng, khó tiêu, dễ mắc bệnh dạ dày.

Đối tượng dễ mắc đau dạ dày

Có những người dù ăn uống không kiêng khem nhưng hiếm khi bị đau dạ dày, trong khi có người chỉ cần ăn đồ cay nóng một chút là đã cảm thấy khó chịu. Vậy ai là những người có nguy cơ cao mắc bệnh này?

• Người thường xuyên ăn uống thất thường: Ăn không đúng bữa, bỏ bữa sáng hoặc ăn khuya là nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày.
• Người sử dụng nhiều rượu bia, chất kích thích: Cồn và các hóa chất trong thuốc lá, cà phê gây kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng nguy cơ viêm loét.
• Người có công việc căng thẳng, thường xuyên stress: Căng thẳng làm tăng tiết axit dịch vị, ảnh hưởng đến chức năng bảo vệ của niêm mạc dạ dày.
• Người có bệnh lý nền liên quan đến tiêu hóa: Hội chứng ruột kích thích, trào ngược dạ dày-thực quản là những yếu tố nguy cơ cao dẫn đến đau dạ dày.
• Người lạm dụng thuốc giảm đau, kháng viêm: Một số loại thuốc có thể gây tác động xấu lên niêm mạc dạ dày nếu dùng kéo dài.

Từ kinh nghiệm điều trị, bác sĩ Lê Phương nhận thấy nhiều cô bác anh chị chủ quan với bệnh dạ dày đến khi có triệu chứng nặng mới tìm đến bác sĩ. Nếu thuộc nhóm đối tượng nguy cơ, cô bác anh chị nên chủ động điều chỉnh lối sống để phòng tránh bệnh từ sớm.

Biến chứng nguy hiểm của đau dạ dày

Không ít cô bác anh chị nghĩ rằng đau dạ dày chỉ đơn thuần là cảm giác khó chịu thoáng qua. Nhưng từ kinh nghiệm điều trị của bác sĩ Lê Phương, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời.

• Viêm loét dạ dày tá tràng: Khi niêm mạc dạ dày bị bào mòn liên tục do axit dịch vị, các vết loét sẽ hình thành, gây đau đớn dữ dội, khó tiêu, buồn nôn.
• Xuất huyết tiêu hóa: Niêm mạc bị tổn thương nghiêm trọng có thể dẫn đến chảy máu trong dạ dày, biểu hiện bằng nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen. Đây là tình trạng nguy hiểm, cần cấp cứu ngay.
• Hẹp môn vị: Viêm loét kéo dài làm thành dạ dày sưng tấy, tạo thành sẹo, gây tắc nghẽn đường tiêu hóa, khiến người bệnh nôn mửa liên tục, không ăn uống được.
• Thủng dạ dày: Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất, xảy ra khi vết loét ăn sâu làm thủng thành dạ dày. Cơn đau dữ dội xuất hiện đột ngột, bệnh nhân có thể bị sốc, nguy hiểm đến tính mạng.
• Ung thư dạ dày: Viêm loét mãn tính có thể kích thích sự phát triển bất thường của tế bào, làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Một số trường hợp bác sĩ Lê Phương từng gặp ban đầu chỉ bị đau dạ dày nhẹ, nhưng sau nhiều năm không điều trị triệt để đã tiến triển thành ung thư.

Phương pháp chẩn đoán đau dạ dày

Trong quá trình điều trị, bác sĩ Lê Phương nhận thấy nhiều bệnh nhân thường nhầm lẫn đau dạ dày với các bệnh tiêu hóa khác. Do đó, chẩn đoán chính xác là điều quan trọng để có hướng điều trị phù hợp.

• Chẩn đoán lâm sàng: Dựa trên triệu chứng mà cô bác anh chị mô tả như đau thượng vị, ợ hơi, buồn nôn, kết hợp với bắt mạch và quan sát sắc diện theo phương pháp Đông y.
• Nội soi dạ dày: Kỹ thuật đưa ống nội soi vào dạ dày để quan sát trực tiếp niêm mạc, phát hiện viêm loét, xuất huyết hoặc tổn thương bất thường. Đây là phương pháp chính xác nhất để đánh giá mức độ tổn thương của dạ dày.
• Xét nghiệm vi khuẩn HP: Kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori – tác nhân gây viêm loét dạ dày, thông qua xét nghiệm máu, hơi thở hoặc sinh thiết niêm mạc dạ dày.
• Siêu âm ổ bụng: Dùng sóng siêu âm để kiểm tra tình trạng của dạ dày và các cơ quan tiêu hóa lân cận, giúp loại trừ các nguyên nhân khác như sỏi mật, bệnh tụy.
• Chụp X-quang có thuốc cản quang: Hình ảnh X-quang giúp phát hiện bất thường trong cấu trúc dạ dày, như hẹp môn vị hoặc khối u.

Nếu cô bác anh chị thường xuyên bị đau dạ dày hoặc có dấu hiệu nghi ngờ, đừng chần chừ mà hãy đi kiểm tra sớm. Chẩn đoán đúng bệnh không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn phòng tránh được những biến chứng nguy hiểm.

Khi nào cần gặp bác sĩ đau dạ dày

Nhiều cô bác anh chị có thói quen tự điều trị đau dạ dày tại nhà, chỉ khi bệnh trở nặng mới tìm đến bác sĩ. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cảnh báo không thể bỏ qua, nếu chậm trễ sẽ gây biến chứng nguy hiểm.

• Cơn đau kéo dài, không thuyên giảm: Đau bụng âm ỉ hoặc dữ dội ở vùng thượng vị, ngay cả khi đã thay đổi chế độ ăn uống hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường.
• Xuất hiện triệu chứng xuất huyết tiêu hóa: Nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc lẫn máu là dấu hiệu nghiêm trọng, cần được thăm khám ngay.
• Sụt cân nhanh chóng không rõ nguyên nhân: Mất cảm giác thèm ăn, chán ăn kéo dài có thể là dấu hiệu cảnh báo biến chứng nguy hiểm như viêm loét nặng hoặc ung thư dạ dày.
• Rối loạn tiêu hóa dai dẳng: Thường xuyên bị đầy hơi, chướng bụng, ợ hơi kèm theo táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài.
• Nuốt nghẹn, đau rát khi ăn uống: Cảm giác vướng nghẹn, khó nuốt hoặc đau khi ăn có thể là dấu hiệu tổn thương niêm mạc thực quản, dạ dày.

Bác sĩ Lê Phương từng gặp một bệnh nhân chủ quan với những triệu chứng trên, đến khi nhập viện thì đã bị viêm loét dạ dày nghiêm trọng, phải điều trị lâu dài. Vì vậy, nếu cô bác anh chị nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, hãy đến gặp bác sĩ sớm để được kiểm tra và điều trị kịp thời​.

Cách phòng ngừa đau dạ dày hiệu quả

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, đây là nguyên tắc quan trọng mà bác sĩ Lê Phương luôn nhắc nhở bệnh nhân. Để tránh nguy cơ mắc đau dạ dày, cô bác anh chị có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý: Hạn chế đồ cay nóng, dầu mỡ, rượu bia và các thực phẩm kích thích dạ dày. Nên ăn uống đúng giờ, tránh bỏ bữa hoặc ăn quá no.
• Giữ tinh thần thoải mái: Căng thẳng kéo dài làm rối loạn chức năng tiêu hóa, vì vậy nên sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tập thiền, yoga hoặc đi dạo để giảm stress.
• Không lạm dụng thuốc giảm đau: Một số loại thuốc giảm đau, kháng viêm có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày nếu sử dụng thường xuyên mà không có chỉ định từ bác sĩ.
• Hạn chế hút thuốc lá và uống rượu bia: Nicotine và cồn là những tác nhân chính gây kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng nguy cơ viêm loét.
• Tăng cường hệ tiêu hóa: Có thể sử dụng một số thảo dược như nghệ, mật ong, cam thảo theo hướng dẫn để hỗ trợ bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Bác sĩ Lê Phương nhận thấy rằng, những bệnh nhân duy trì thói quen ăn uống khoa học, kết hợp điều chỉnh lối sống lành mạnh thường ít gặp vấn đề về dạ dày hơn so với những người có lối sống thiếu điều độ. Cô bác anh chị hãy chủ động bảo vệ sức khỏe dạ dày ngay từ hôm nay để tránh những rủi ro không đáng có​.

Phương pháp điều trị đau dạ dày

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là yếu tố quyết định đến hiệu quả kiểm soát bệnh đau dạ dày. Bác sĩ Lê Phương từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan, chỉ dùng thuốc khi cơn đau dữ dội rồi ngưng điều trị khi thấy đỡ, dẫn đến bệnh tái phát liên tục. Tùy vào mức độ bệnh, cô bác anh chị có thể tham khảo các phương pháp dưới đây để lựa chọn cách điều trị phù hợp​.

Điều trị bằng thuốc

Với những trường hợp đau dạ dày nghiêm trọng, việc sử dụng thuốc Tây y giúp kiểm soát nhanh triệu chứng và ngăn chặn biến chứng nguy hiểm.

• Các nhóm thuốc phổ biến:

  • Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giúp giảm tiết axit dịch vị, bảo vệ niêm mạc dạ dày.
  • Thuốc kháng histamin H2: Kiểm soát lượng axit tiết ra, giảm nguy cơ viêm loét.
  • Thuốc trung hòa axit (antacid): Tác dụng nhanh trong việc giảm đau rát thượng vị.

• Cơ chế tác động:

  • Giảm tiết axit giúp dạ dày có thời gian phục hồi.
  • Tạo lớp bảo vệ trên niêm mạc, hạn chế sự bào mòn của dịch vị.
  • Kiểm soát sự phát triển của vi khuẩn HP – nguyên nhân gây loét dạ dày.

• Lưu ý khi sử dụng:

  • Chỉ dùng thuốc theo chỉ định, tránh tự ý tăng hoặc giảm liều.
  • Không lạm dụng thuốc kháng axit vì có thể gây rối loạn tiêu hóa.
  • Theo dõi tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy hoặc đau đầu.

Điều trị bằng mẹo dân gian

Với những trường hợp đau dạ dày ở mức độ nhẹ, cô bác anh chị có thể tham khảo một số mẹo dân gian sử dụng nguyên liệu tự nhiên, giúp hỗ trợ giảm triệu chứng hiệu quả​.

• Nghệ và mật ong:

  • Nghệ có chứa curcumin giúp làm lành vết loét, giảm viêm.
  • Mật ong có tính kháng khuẩn, hỗ trợ bảo vệ niêm mạc dạ dày.
  • Cách dùng: Pha bột nghệ với mật ong và nước ấm, uống trước bữa ăn.

• Trà gừng:

  • Gừng giúp trung hòa axit dạ dày, giảm buồn nôn.
  • Tác dụng chống viêm, hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
  • Cách dùng: Hãm gừng tươi với nước nóng, uống ấm vào buổi sáng.

• Lá tía tô:

  • Chứa hoạt chất giúp giảm tiết axit, làm dịu cơn đau dạ dày.
  • Cách dùng: Đun nước lá tía tô uống hoặc nhai trực tiếp khi đau dạ dày.

• Lưu ý khi áp dụng:

  • Hiệu quả phụ thuộc vào cơ địa từng người, cần kiên trì sử dụng.
  • Không dùng quá liều, đặc biệt với gừng hoặc nghệ nếu có bệnh nền liên quan đến huyết áp hoặc gan.

Điều trị bằng Y học cổ truyền

Y học cổ truyền là phương pháp điều trị toàn diện, chú trọng vào cân bằng tỳ vị, điều hòa khí huyết để cải thiện bệnh tận gốc​.

• Ưu điểm:

  • Điều trị tận gốc nguyên nhân gây bệnh, giảm nguy cơ tái phát.
  • Kết hợp nhiều vị thuốc có tác dụng bổ tỳ vị, làm lành tổn thương dạ dày.
  • Ít tác dụng phụ hơn so với thuốc Tây y.

• Nhược điểm:

  • Cần kiên trì sử dụng vì thuốc Đông y tác động từ từ, không có hiệu quả tức thì.
  • Chất lượng thảo dược ảnh hưởng lớn đến hiệu quả điều trị.

• Phù hợp với ai?

  • Người bị đau dạ dày mãn tính, muốn điều trị lâu dài.
  • Người có cơ địa nhạy cảm, không phù hợp với thuốc Tây y.
  • Người mong muốn một phương pháp điều trị an toàn, bền vững.

Tôi từng gặp một bệnh nhân bị đau dạ dày mãn tính, đã sử dụng nhiều loại thuốc Tây nhưng bệnh vẫn tái phát. Sau khi chuyển sang điều trị bằng Y học cổ truyền với bài thuốc giúp kiện tỳ, bổ vị, kết hợp điều chỉnh chế độ ăn uống, bệnh đã cải thiện đáng kể sau vài tháng. Điều này cho thấy rằng, mỗi phương pháp điều trị có ưu nhược điểm riêng, quan trọng là lựa chọn hướng đi phù hợp với tình trạng bệnh và thể trạng của từng người.

Đau dạ dày có thể kiểm soát nếu được điều trị đúng cách. Cô bác anh chị có thể kết hợp các phương pháp để đạt hiệu quả tốt nhất, nhưng cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về tình trạng bệnh của mình, cô bác anh chị có thể liên hệ với bác sĩ Lê Phương để được tư vấn chi tiết hơn.