Cô bác anh chị thân mến,
Có câu: “Trời trở gió, người trở bụng” – ý chỉ sự nhạy cảm của cơ thể trước thời tiết, đặc biệt là hệ tiêu hóa. Mỗi lần mưa gió, ẩm thấp, hay chỉ một bữa ăn lạ miệng, là bụng dạ đã biểu tình bằng những cơn đau quặn, đi ngoài liên tục, mồ hôi đổ như tắm. Chứng tiêu chảy – trong Đông y gọi là tả lỵ, vốn không đơn giản là chuyện “ăn uống không sạch” mà còn là dấu hiệu cho thấy tỳ vị đang tổn thương, khí huyết bị rối loạn, hàn – thấp xâm nhập.
Thay vì vội tìm đến thuốc Tây làm “cắt cơn” cấp tốc, có một bài thuốc dân gian rất hiệu nghiệm, được lưu truyền lâu đời và dễ làm tại nhà – đó là sự kết hợp giữa lá ổi, gừng tươi nướng và ngải cứu. Ba vị thuốc, tuy quen thuộc nơi bếp núc, nhưng nếu biết dùng đúng cách, sẽ như ba “vị cứu tinh” cho chiếc bụng đang rối loạn, giúp cầm tiêu chảy, giảm đau bụng, làm ấm tỳ vị một cách an toàn và tự nhiên.
1. Dưới lăng kính Đông y: Vì sao ba vị này lại hiệu quả?
Trước hết, lá ổi – vị chát, tính ấm, quy kinh tỳ vị – có tác dụng thu sáp chỉ tả: nghĩa là giúp làm se niêm mạc ruột, cầm đi ngoài, kháng khuẩn nhẹ. Đây là vị thuốc chính trong nhiều bài cầm tiêu chảy, từ cấp đến mạn.
Gừng tươi, khi nướng cháy vỏ nhẹ, lại càng tăng tác dụng ôn trung. Đông y gọi đây là “khương nướng” – giúp tán hàn, tiêu thực, hành khí, chỉ thống. Nướng gừng là cách làm giảm tính cay nồng, đồng thời làm ấm nhanh vùng bụng, tiêu trừ khí lạnh – nguyên nhân gây co bóp, đau bụng, phân lỏng.
Ngải cứu, hay còn gọi là ngải diệp, là vị thuốc có tính ấm, vị đắng, quy kinh can – tỳ – thận. Trong các bài thuốc tiêu hóa, ngải cứu đóng vai trò khu phong tán hàn, ôn kinh chỉ thống – giúp điều hòa khí huyết, làm ấm tử cung, bụng dưới, giảm đau quặn hiệu quả.
Ba vị này kết hợp tạo thành một thế “kiềng ba chân”: lá ổi làm se ruột – gừng làm ấm bụng – ngải cứu điều khí, giảm đau. Phép trị dựa trên nguyên lý cổ truyền: kiện tỳ, ôn trung, trừ hàn thấp – đây chính là gốc của hầu hết các chứng tiêu chảy do lạnh bụng, ăn uống sai giờ, hoặc sau khi dầm mưa, cảm lạnh.
2. Cách làm bài thuốc tại nhà
Nguyên liệu:
-
Lá ổi non: 10–15 lá
-
Gừng tươi: 1 củ nhỏ (nướng cháy xém vỏ)
-
Ngải cứu tươi: 1 nắm nhỏ (khoảng 10g)
-
Nước sạch: 500ml
Cách làm:
-
Lá ổi rửa sạch, để ráo.
-
Gừng rửa sạch, để nguyên vỏ, nướng trên bếp than hoặc bếp gas đến khi cháy xém lớp ngoài, đập dập.
-
Ngải cứu rửa sạch, cắt khúc ngắn.
-
Cho cả 3 vị vào nồi đun với 500ml nước. Đun sôi nhỏ lửa 15–20 phút, sắc còn khoảng 300ml.
-
Chắt lấy nước, chia làm 2 lần uống trong ngày, uống khi còn ấm.
Cách dùng:
-
Uống sau khi đi ngoài xong hoặc khi bắt đầu thấy bụng sôi, đau âm ỉ.
-
Nếu nặng có thể uống thêm lần thứ 3 trong ngày, nhưng không nên dùng quá 3 ngày liên tiếp nếu không có cải thiện.
Cô bác anh chị lưu ý
-
Bài thuốc này phù hợp với tiêu chảy do lạnh bụng, không dùng cho trường hợp tiêu chảy nhiễm khuẩn nặng, sốt cao, phân có máu.
-
Không nên dùng quá 3 ngày liên tục nếu không có hướng dẫn của thầy thuốc.
-
Người huyết áp cao nên thận trọng với ngải cứu – có thể giảm liều.
-
Phụ nữ có thai cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Cô bác anh chị thân mến,
Đông y luôn nhìn bệnh từ gốc rễ – và tiêu chảy không đơn thuần là vấn đề “đường ruột” mà còn là dấu hiệu tỳ vị bị suy, khí huyết vận hành bất ổn. Muốn trị tận gốc, cần kiện tỳ, ôn trung, hành khí, trừ hàn. Đó là lý do vì sao những vị thuốc dân gian như lá ổi, gừng nướng, ngải cứu – khi kết hợp hài hòa – không chỉ dừng ở việc cầm tiêu chảy mà còn giúp phục hồi sự cân bằng của hệ tiêu hóa.
Bài thuốc này không phải thuốc đặc trị, nhưng là “đòn gió” rất hiệu quả với những cơn đau bất chợt – như chiếc áo khoác mỏng giúp cơ thể tránh lạnh đêm sương. Nếu dùng đúng lúc, đúng người, thì tác dụng không hề thua kém thuốc đắt tiền. Cốt là ở sự lắng nghe cơ thể và chăm sóc đúng cách.
Hãy giữ cho bụng mình luôn ấm, ăn uống điều độ, tránh để khí hàn thừa dịp mà nhập vào. Đừng đợi bệnh mới chữa, mà hãy sống như người làm vườn – mỗi ngày một chút vun xới cho thân thể – để sức khỏe đơm hoa kết trái quanh năm.
Chúc cô bác anh chị tiêu hóa nhẹ nhàng, bụng dạ yên vui, đời sống an hòa.
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
