Cô bác anh chị thân mến,
“Một giấc ngủ ngon đáng giá hơn mâm cao cỗ đầy” – bởi khi ngủ yên, cơ thể mới hồi phục, khí huyết mới lưu thông, tạng phủ mới được nghỉ ngơi để vận hành trơn tru ngày hôm sau. Thế nhưng, có nhiều người đêm nằm trằn trọc, mắt mở thao láo, ngủ chập chờn, sáng dậy mệt mỏi hơn cả lúc đi ngủ – đó là nỗi niềm của những ai đang mắc chứng mất ngủ. Tôi – Bác sĩ Lê Phương – xin được chia sẻ cùng cô bác anh chị cách điều trị bệnh mất ngủ theo Y học cổ truyền, để không chỉ tìm lại giấc ngủ êm mà còn ổn định cả thân tâm, dưỡng gốc lâu dài.
Trong Y học cổ truyền, mất ngủ được gọi là “thất miên”, “bất mị” – là biểu hiện của sự rối loạn tạng Tâm – Can – Tỳ – Thận, khiến tâm thần không yên, huyết khí không điều, âm dương mất cân bằng.
Ngủ là lúc âm thịnh dương suy, nếu âm yếu – không giữ được dương → thần không trú → mắt thao thức. Nếu khí huyết không đủ nuôi tâm → tâm thần bất an → dễ giật mình, mộng mị. Nếu can khí uất kết, hỏa vượng bốc lên → sinh phiền não, mơ nhiều, ngủ không sâu.
Nguyên nhân gây ra bệnh mất ngủ thường gặp
-
Tâm tỳ hư: do lao lực, ăn uống kém, lo lắng lâu ngày → huyết không đủ nuôi tâm, thần không an → khó ngủ, hay mơ, người mệt mỏi.
-
Can khí uất kết: tức giận, lo âu, dồn nén tình cảm → can khí không thư → sinh nhiệt → đầu nóng, trằn trọc, dễ cáu.
-
Thận âm hư: tuổi cao, bệnh mạn → âm hư, hỏa vượng, tim đập nhanh, ngủ không sâu, hay thức giấc.
-
Đàm nhiệt nhiễu tâm: ăn uống không điều độ → đàm tích tụ, sinh hỏa → tâm phiền, bứt rứt, ngủ hay giật mình.
Nguyên tắc điều trị: Dưỡng tâm – an thần – bình can – bổ huyết – thanh nhiệt
1. Thể tâm tỳ hư (khó ngủ, mệt, chán ăn, hay quên):
-
Phép trị: Kiện tỳ dưỡng tâm, ích khí bổ huyết
-
Vị thuốc: đương quy, bạch truật, cam thảo, long nhãn, toan táo nhân, viễn chí, hoàng kỳ
-
Bài thuốc tham khảo: Quy tỳ thang
2. Thể can khí uất (khó ngủ kèm tức ngực, cáu gắt, mộng mị):
-
Phép trị: Sơ can giải uất, điều khí an thần
-
Vị thuốc: sài hồ, hương phụ, uất kim, bạch thược, toan táo nhân, dạ giao đằng
-
Bài thuốc: Tiêu dao tán + An thần thang
3. Thể thận âm hư (khó ngủ, miệng khô, lưng mỏi, hay tiểu đêm):
-
Phép trị: Tư âm bổ thận, giáng hỏa an thần
-
Vị thuốc: thục địa, hoài sơn, kỷ tử, đan bì, mạch môn, long cốt, mẫu lệ
-
Bài thuốc: Lục vị địa hoàng hoàn gia an thần
4. Thể đàm nhiệt nhiễu tâm (khó ngủ, miệng đắng, đờm dính, tức ngực):
-
Phép trị: Thanh nhiệt hóa đàm, trừ phiền an thần
-
Vị thuốc: trúc nhự, nam sa sâm, bán hạ, hoàng liên, chi tử, phục linh, viễn chí
-
Bài thuốc: Hoàng liên giải độc thang + Đạo đàm thang
Cách dùng & liệu trình
-
Dạng thuốc sắc: mỗi ngày 1 thang, uống vào chiều và tối.
-
Dạng cao mềm, viên hoàn: tiện lợi, dùng sau bữa ăn tối.
-
Liệu trình: thường 10 – 30 ngày, có thể củng cố 1–2 tháng cho thể mất ngủ mạn tính.
Hướng dẫn đi vào giấc ngủ dễ dàng
1. Chế độ sinh hoạt:
-
Ngủ trước 23h, không ngủ trưa quá 30 phút.
-
Tránh dùng điện thoại, xem phim căng thẳng trước khi ngủ.
-
Không ăn no buổi tối, không uống cà phê, trà đặc sau 15h.
-
Tắm nước ấm, ngâm chân thảo dược (lá lốt, gừng, ngải cứu) trước khi ngủ.
2. Tâm lý – tinh thần:
-
Tập thiền, hít thở sâu, yoga nhẹ buổi tối.
-
Viết nhật ký cảm ơn – giúp giải tỏa tâm lý trước khi ngủ.
-
Xoa bóp huyệt ấn đường, thần môn, nội quan – giúp thư giãn thần kinh.
Cô bác anh chị lưu ý khi điều trị
-
Mất ngủ lâu năm nên kiên trì – thuốc Đông y điều chỉnh chậm nhưng sâu, giúp ổn định giấc ngủ tự nhiên, không gây lệ thuộc.
-
Không nên lạm dụng thuốc an thần Tây y lâu dài – dễ gây suy nhược thần kinh.
-
Người mất ngủ kèm rối loạn lo âu, trầm cảm nên được hỗ trợ tinh thần song song.
-
Phụ nữ tiền mãn kinh, người cao tuổi cần bài thuốc gia giảm phù hợp.
Cô bác anh chị thân mến,
Giấc ngủ là “dòng nước ngầm” nuôi dưỡng mọi tạng phủ. Khi mất ngủ, chẳng những tâm trí mệt mỏi mà gan thận suy, khí huyết trì trệ, bệnh theo đó mà sinh. Đông y không chỉ chữa mất ngủ, mà chữa cả những gì khiến ta không thể yên giấc: lo âu, can uất, tỳ hư, âm hư…
Nếu ai đang loay hoay với những đêm trắng, hãy để cơ thể được nghỉ ngơi từ những điều nhỏ nhất: một tách trà an thần, một bài thuốc ấm lòng, một chút thở sâu, một vài động tác nhẹ nhàng… Dần dần, giấc ngủ sẽ quay về như dòng sông lặng lẽ trở lại sau cơn lũ.
Tôi luôn sẵn lòng lắng nghe và đồng hành nếu cô bác anh chị cần hướng dẫn chi tiết cho từng thể trạng.
Kính chúc cô bác anh chị đêm ngủ yên, ngày khỏe mạnh, tâm sáng nhẹ nhàng!
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
