Cô bác anh chị thân mến,
“Lửa trong bụng bốc ngược lên họng, cay nóng nơi ngực, nghẹn ở cổ, chua ở miệng” – đó là những lời than quen thuộc của người bị trào ngược dạ dày. Cái bệnh tưởng như đơn giản ấy lại là nguyên nhân khiến bao người ăn không ngon, ngủ không yên, cuộc sống đảo lộn từng ngày. Tôi – Bác sĩ Lê Phương – xin được chia sẻ với cô bác anh chị cách điều trị bệnh trào ngược dạ dày bằng Y học cổ truyền, một phương pháp đi từ gốc, trị từ rễ, giúp giảm triệu chứng và phục hồi chức năng tiêu hóa một cách bền vững.
Trong Y học cổ truyền, trào ngược dạ dày thuộc phạm vi các chứng “phản vị”, “ợ khí”, “phế nghịch”, “vị quản thống”. Hiểu một cách hình ảnh, đó là khi “khí nghịch” – tức dòng khí tiêu hóa vốn phải đi xuống – lại đi ngược lên, sinh ra ợ hơi, nóng rát, đầy trướng, nghẹn họng, buồn nôn. Gốc rễ của hiện tượng này nằm ở sự rối loạn công năng của Tỳ – Vị – Can – Thận.
Nguyên nhân theo Đông y
- Tỳ vị hư yếu: tỳ vị là gốc của vận hóa – khi hư, khí không thăng giáng điều hòa, thức ăn không tiêu, sinh đầy bụng, ợ hơi, trào ngược.
- Can khí uất kết: lo âu, căng thẳng, ức chế lâu ngày làm khí can uất, khí không sơ tiết, can mộc khắc tỳ thổ gây trào ngược.
- Vị nhiệt tích tụ: do ăn cay, uống rượu bia, stress sinh nhiệt khiến khí dạ dày bốc ngược, sinh nóng rát, viêm loét.
- Âm hư vị táo: bệnh kéo dài khiến tân dịch hao tổn, âm hư sinh nội nhiệt, không điều hòa được khí, sinh ra nghẹn, rát họng, nuốt vướng.
Tùy theo thể bệnh mà cách điều trị sẽ khác nhau. Y học cổ truyền không đi theo một “mẫu số chung” mà cá thể hóa, trị người – không chỉ trị bệnh.
Phép trị theo Đông y: Hòa vị – giáng nghịch – kiện tỳ – sơ can – dưỡng âm
1. Với thể tỳ vị hư hàn (ợ hơi, chậm tiêu, đầy bụng, lạnh bụng, ăn ít):
Phép trị: Kiện tỳ ôn trung, giáng nghịch hòa vị
-
Vị thuốc thường dùng: đẳng sâm, bạch truật, cam thảo, sa nhân, trần bì, can khương.
-
Bài thuốc tiêu biểu: Lý trung hoàn gia giảm.
2. Với thể can khí phạm vị (ợ chua, tức ngực, hay cáu gắt, bụng chướng sau khi lo nghĩ):
Phép trị: Sơ can lý khí, giáng nghịch hòa vị
-
Vị thuốc: hương phụ, uất kim, bạch truật, trần bì, mộc hương, cam thảo.
-
Bài thuốc: Sài hồ sơ can tán hoặc Tiêu dao tán gia giảm.
3. Với thể vị nhiệt (ợ nóng, rát thượng vị, miệng khô, táo bón):
Phép trị: Thanh vị tả hỏa, giáng nghịch hòa trung
-
Vị thuốc: hoàng liên, chi tử, sinh địa, mạch môn, sa sâm, bối mẫu.
-
Bài thuốc: Thanh vị tán, Tả kim hoàn.
4. Với thể âm hư vị táo (khô miệng, nghẹn họng, ho khan, mệt, hay mộng mị):
Phép trị: Tư âm dưỡng vị, giáng nghịch an thần
-
Vị thuốc: mạch môn, thiên môn, thục địa, bạch thược, đương quy, phục thần.
-
Kết hợp thêm tâm an thần nếu kèm mất ngủ, lo âu.
Liệu trình và cách dùng thuốc
-
Mỗi ngày 1 thang, sắc uống 2–3 lần sau ăn.
-
Dạng viên hoàn, cao mềm cũng được sử dụng nếu người bệnh không tiện sắc thuốc.
-
Thời gian: từ 10 ngày (với thể cấp) đến 1–3 tháng (với thể mạn tính).
Cô bác anh chị hãy kết hợp các biện pháp hỗ trợ
1. Thói quen ăn uống:
-
Ăn đúng giờ, nhai kỹ, không ăn quá no.
-
Tránh các thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê, nước ngọt có ga.
-
Ưu tiên ăn đồ chín, mềm, ấm – như cháo gạo lứt, canh hầm, rau củ hấp.
-
Uống nước ấm từng ngụm nhỏ, không uống lạnh.
2. Sinh hoạt – tư thế:
-
Tránh nằm ngay sau ăn, nên kê cao gối đầu khi ngủ.
-
Tập thở sâu, thiền nhẹ hoặc khí công giúp điều hòa khí huyết.
-
Không thức khuya, không để bụng quá đói hoặc quá no.
3. Xoa bóp, bấm huyệt:
-
Xoa vùng thượng vị 5–10 phút trước khi ngủ, theo chiều kim đồng hồ.
-
Bấm huyệt trung quản, nội quan, túc tam lý – hỗ trợ tiêu hóa, giảm trào ngược.
Cô bác anh chị lưu ý an toàn:
- Nếu có dấu hiệu báo động như nôn ra máu, sụt cân nhanh, khó nuốt, đau bụng dữ dội, cần nội soi, kiểm tra chuyên sâu.
- Thuốc Đông y nên dùng theo đơn cá nhân hóa – không nên dùng theo toa lan truyền.
- Không dùng chung thuốc Tây – Đông nếu chưa hỏi bác sĩ – tránh tương tác.
- Phụ nữ mang thai, cho con bú cần kê đơn riêng, an toàn.
Cô bác anh chị thân mến,
Trào ngược không chỉ là chuyện của cái dạ dày – mà là tiếng nói của một cơ thể đang mất cân bằng: tỳ vị hư yếu, can khí uất, nhiệt bốc, âm hao… Từng chén thuốc Đông y như giọt nước lành tưới vào vùng đất khô, từng bài thuốc là một bản nhạc cân bằng lại ngũ tạng. Chúng ta không chữa theo kiểu dập lửa nhất thời, mà dưỡng gốc lâu dài – như chăm đất cho cây tự hồi sinh.
Tôi tin rằng, nếu điều trị đúng phép, kiên trì đúng cách, trào ngược sẽ không còn là nỗi lo mỗi bữa ăn hay mỗi giấc ngủ. Nếu cô bác anh chị cần một hướng đi phù hợp với cơ địa mình, tôi sẵn sàng đồng hành, cùng lắng nghe và hỗ trợ.
Kính chúc cô bác anh chị ăn ngon, ngủ yên, hơi thở nhẹ nhõm như buổi sáng trong lành!
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
