Cô bác anh chị thân mến,
Trong Đông y có câu: “Phế chủ khí, Vị chủ giáng, Thổ không yên thì Kim tất loạn” – ý chỉ nếu dạ dày (thuộc Thổ) bị rối loạn, thì Phế (thuộc Kim) cũng không thể vận hành trơn tru. Đây chính là hình ảnh ẩn dụ cho mối liên hệ giữa trào ngược dạ dày và nghẹt mũi, mà nhiều người thường gặp mà không hề hay biết. Hai căn bệnh tưởng như không liên quan – một ở bụng, một ở mũi – lại có thể ảnh hưởng lẫn nhau như gió cuốn sóng dậy, nước đục kéo bèo trôi.
Vì sao trào ngược dạ dày lại gây nghẹt mũi?
Tưởng tượng cơ thể mình như một cái bình vôi, nếu lửa (tức vị hỏa) trong bụng quá mạnh, hơi nóng bốc ngược lên sẽ khiến phần miệng bình (tức vùng họng – mũi) bốc khói, ngột ngạt, tắc nghẽn. Trong Y học hiện đại, tình trạng này gọi là trào ngược họng thanh quản (LPR) – một dạng trào ngược dạ dày mà dịch vị, axit và hơi nóng từ dạ dày không chỉ trào lên thực quản, mà còn lan lên cả vùng họng, mũi.
Khi dịch vị tiếp xúc với niêm mạc mũi, họng, nó gây kích ứng, viêm nhẹ hoặc sưng nề, từ đó gây nên nghẹt mũi, khàn tiếng, ho, đau rát cổ họng. Trong Đông y, đây chính là biểu hiện của vị nhiệt phạm Phế, đàm trọc tụ tỵ, khiến Tỳ Vị mất điều hòa, Phế khí không thông.
Những nguyên nhân gốc rễ dẫn đến hiện tượng này
-
Tỳ Vị hư yếu, không vận hóa tốt
Tỳ chủ vận hóa, Vị chủ nạp thục. Khi hai tạng này suy yếu (do ăn uống không điều độ, stress, lạnh bụng…), thức ăn không tiêu, khí trệ, sinh nhiệt và trào ngược. -
Phế khí yếu, không giáng tuyên
Phế khí vốn cần thanh tuyên xuống dưới, nhưng khi bị vị khí ngược xâm phạm, sẽ gây ho, khàn tiếng, viêm họng, nghẹt mũi – nhất là vào sáng sớm. -
Đàm nhiệt uẩn kết vùng họng – mũi
Trào ngược dạ dày kéo theo đàm trọc, kết hợp với phong hàn, khiến đàm ứ lại ở mũi xoang, lâu ngày gây nghẹt mũi, viêm mũi, thậm chí viêm xoang.
Dấu hiệu nhận biết trào ngược gây nghẹt mũi
Cô bác hãy để ý nếu thấy xuất hiện những triệu chứng sau:
- Nghẹt mũi, đặc biệt vào sáng sớm, kèm cảm giác khô hoặc ngứa cổ.
- Khó thở bằng mũi, phải thở miệng nhiều hơn bình thường.
- Cảm giác có đờm vướng ở cổ họng, hay phải khạc nhổ.
- Hay bị ợ hơi, ợ chua, nóng rát vùng thượng vị, nhất là sau khi ăn no hoặc nằm xuống.
- Ngủ dậy thấy khàn tiếng, đau họng nhẹ, khô miệng.
Trào ngược gây nghẹt mũi có nguy hiểm không?
Nếu để lâu không trị, tình trạng trào ngược kéo dài có thể làm tổn thương niêm mạc mũi, họng, gây viêm mũi xoang mãn tính, viêm thanh quản, mất ngủ, khó thở, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, giấc ngủ và tinh thần.
Người bị nghẹt mũi do trào ngược thường không đáp ứng tốt với thuốc nhỏ mũi, vì gốc bệnh không nằm ở mũi mà nằm sâu trong dạ dày. Điều này giống như việc cây bị héo mà mình chỉ tưới phần lá – không trị tận gốc thì bệnh sẽ cứ tái đi tái lại.
Giải pháp theo Đông y – trị từ gốc, thông từ ngọn
Muốn trị hiệu quả, cần kết hợp bổ Tỳ kiện Vị – thanh nhiệt trừ đàm – tuyên Phế thông khiếu. Cách làm như sau:
✅ Dùng thảo dược hỗ trợ tiêu hóa, giảm trào ngược
-
Bài thuốc phổ biến: Bán hạ, trần bì, cam thảo, sa nhân, hoàng kỳ, bạch truật.
-
Tác dụng: Kiện tỳ hóa đàm, giáng nghịch chỉ ẩu, làm dịu niêm mạc dạ dày và giảm tình trạng ợ chua.
✅ Xông mũi thảo dược
-
Gừng, bạc hà, hương nhu đun nước xông mỗi tối giúp thông mũi, dịu viêm, đồng thời ấm tỳ vị.
✅ Châm cứu, bấm huyệt
-
Huyệt Nghinh hương, Toản trúc (thông mũi), Túc tam lý, Trung quản (kiện tỳ vị), Nội quan (giáng nghịch khí).
✅ Ăn uống điều độ
-
Tránh ăn khuya, hạn chế thức ăn chiên rán, cay, chua.
-
Nên dùng thực phẩm thanh mát, dễ tiêu: cháo sen, khoai lang, canh rau ngót.
✅ Lối sống khoa học
-
Ăn chậm, nhai kỹ, không nằm ngay sau ăn.
-
Ngủ cao đầu gối, mặc ấm vùng bụng, hạn chế stress.
Cô bác anh chị thân mến,
Trào ngược dạ dày gây nghẹt mũi không phải là một bệnh “quái gở” mà là lời cảnh báo của cơ thể khi tạng phủ không còn điều hòa. Đông y coi trọng gốc bệnh hơn ngọn, nên muốn khỏi lâu dài, không thể chỉ nhỏ mũi hay uống thuốc giảm đau họng, mà cần điều hòa Tỳ – Vị – Phế, dưỡng gốc, trừ tà, giúp cơ thể tự cân bằng.
Hành trình chữa bệnh cũng như chăm cây, đừng chỉ mong lá xanh trong một đêm, mà hãy kiên trì tưới mát từ gốc rễ. Cơ thể là bạn của mình, hãy lắng nghe nó với sự nhẫn nại và thấu hiểu.
Chúc cô bác sớm tìm lại hơi thở thông suốt và giấc ngủ êm đềm.
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
Cô bác anh chị đang băn khoăn về tình trạng sức khỏe của mình? Hãy điền form bên dưới, bác sĩ Phương sẽ lắng nghe và tư vấn tận tình nhất 
