Viêm xoang sàng là bệnh lý tai mũi họng phổ biến, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đau nhức vùng mặt, nghẹt mũi, chảy dịch mũi,… Bệnh không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe mà còn tiềm ẩn biến chứng nguy hiểm. Vậy nguyên nhân, triệu chứng điển hình và cách chữa trị bệnh như thế nào? Chuyên gia Tai Mũi Họng sẽ giải đáp chi tiết trong bài viết dưới đây.
Viêm xoang sàng là gì?
Viêm xoang sàng là một bệnh lý thuộc nhóm viêm xoang, xảy ra khi các xoang sàng bị viêm nhiễm do tác nhân vi khuẩn, virus, nấm hoặc dị ứng. Xoang sàng là một trong bốn nhóm xoang chính trong hộp sọ, nằm giữa hai mắt, phía sau sống mũi và gần các cấu trúc quan trọng như ổ mắt và màng não.
Viêm xoang sàng được phân loại như sau:
- Viêm xoang sàng cấp tính: Thường khởi phát đột ngột, kéo dài dưới 4 tuần.
- Viêm xoang sàng bán cấp: Kéo dài từ 4 đến 12 tuần.
- Viêm xoang sàng mạn tính: Kéo dài trên 12 tuần, thậm chí nhiều tháng, nhiều năm.
Nguyên nhân gây bệnh
Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp gây viêm xoang sàng, được phân loại theo cơ chế bệnh sinh:
Nhiễm trùng:
- Vi khuẩn: Các loại vi khuẩn thường gặp bao gồm Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Staphylococcus aureus
- Virus: Các loại virus gây cảm lạnh, cúm cũng có thể gây viêm xoang sàng như Rhinovirus, Virus cúm, Adenovirus.
- Nấm: Viêm xoang sàng do nấm ít gặp hơn, thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu. Một số loại nấm gây bệnh bao gồm Aspergillus và Mucor.
Tắc nghẽn đường thoát dịch mũi xoang:
- Vẹo vách ngăn: Vách ngăn mũi bị lệch sang một bên làm hẹp đường thở, cản trở dòng chảy của dịch mũi xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
- Polyp mũi: Đây là khối u lành tính trong mũi, thường phát triển ở niêm mạc mũi xoang, gây tắc nghẽn đường thoát dịch.
- Dị vật: Dị vật trong mũi, đặc biệt là ở trẻ em sẽ gây viêm nhiễm và tắc nghẽn xoang.
Các yếu tố khác:
- Dị ứng: Khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng (kháng nguyên) như bụi bẩn, phấn hoa, lông thú cưng, nấm mốc,… hệ miễn dịch sẽ phản ứng quá mức, gây viêm niêm mạc mũi xoang.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Người có sức đề kháng kém, chẳng hạn như người mắc bệnh HIV/AIDS, tiểu đường, ung thư,… dễ bị viêm nhiễm nói chung và viêm xoang sàng nói riêng.
- Hút thuốc lá: Khói thuốc chứa nhiều chất độc hại, làm suy yếu hệ miễn dịch, tổn thương niêm mạc mũi xoang.
- Lạm dụng thuốc xịt mũi: Sử dụng thuốc xịt mũi co mạch trong thời gian dài có thể gây tổn thương niêm mạc mũi, tăng nguy cơ viêm xoang.
Triệu chứng viêm xoang sàng
Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân bị viêm xoang sàng sau và viêm xoang sàng trước:
- Đau nhức: Cơn đau thường tập trung ở vùng giữa hai mắt, trán, sống mũi, thậm chí lan ra cả hàm trên.
- Nghẹt mũi: Người bệnh bị khó thở, ngạt mũi và phải thở bằng miệng.
- Chảy dịch mũi: Dịch mũi có thể đặc hoặc loãng, màu trắng, vàng hoặc xanh, đôi khi có lẫn máu.
- Giảm khứu giác: Khả năng ngửi bị suy giảm, thậm chí mất hoàn toàn.
- Đau đầu: Đau đầu âm ỉ hoặc dữ dội, đặc biệt là vào buổi sáng.
- Sốt: Sốt nhẹ hoặc sốt cao kèm theo mệt mỏi, chán ăn.
- Ho: Ho khan hoặc ho có đờm, đặc biệt là về đêm do dịch mũi chảy xuống họng.
Viêm xoang sàng có nguy hiểm không?
Người bị viêm xoang sàng không nên chủ quan bởi nó tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.
Gây viêm xoang mạn tính:
- Triệu chứng kéo dài dai dẳng: Nghẹt mũi, chảy dịch mũi, đau nhức vùng mặt, giảm khứu giác,… ảnh hưởng cuộc sống, công việc, học tập.
- Khó điều trị: Viêm xoang mạn tính thường kháng thuốc, khó điều trị dứt điểm, dễ tái phát.
Ảnh hưởng cơ quan lân cận:
- Biến chứng ở mắt: Viêm xoang sàng 2 bên có thể gây viêm mí mắt, viêm kết mạc, viêm túi lệ, thậm chí là áp xe ổ mắt, viêm dây thần kinh thị giác, giảm thị lực, mù lòa.
- Biến chứng ở tai: Gây viêm tai giữa hoặc viêm xương chũm.
- Biến chứng ở não: Viêm màng não, áp xe não, viêm tắc tĩnh mạch xoang hang, đây là những biến chứng rất nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng.
Ảnh hưởng sức khỏe toàn thân:
- Suy giảm sức đề kháng: Cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác.
- Rối loạn giấc ngủ: Nghẹt mũi, khó thở khiến người bệnh ngủ không ngon giấc, gây ra mệt mỏi, đau đầu, ảnh hưởng đến tâm lý.
- Giảm chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng khó chịu của viêm xoang sàng ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, công việc, học tập, giao tiếp xã hội,…
Khi nào cần khám bác sĩ?
Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng ngay khi có các dấu hiệu sau:
- Triệu chứng không cải thiện sau 10 – 14 ngày dùng thuốc.
- Sưng tấy, đỏ và đau quanh mắt.
- Sốt cao trên 39 độ C kèm buồn nôn, nôn mửa.
- Rối loạn thị lực hoặc ý thức (mơ màng, hôn mê).
- Hơi thở có mùi khó chịu kèm đau nhức nghiêm trọng.
Phương pháp chẩn đoán
Các phương pháp chẩn đoán viêm xoang sàng được sử dụng phổ biến hiện nay bao gồm:
Khám lâm sàng
- Đánh giá triệu chứng: Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân về các triệu chứng thường gặp của viêm xoang sàng, bao gồm đau nhức, nghẹt mũi, ho, đau đầu,…
- Kiểm tra trực tiếp: Sờ nắn vùng mũi và trán để phát hiện các điểm đau nhức. Quan sát hốc mũi bằng đèn soi để kiểm tra tình trạng sưng niêm mạc, tắc nghẽn hoặc chảy dịch mủ.
Chẩn đoán hình ảnh:
- Chụp X-quang: Cung cấp hình ảnh tổng quan về cấu trúc xoang, giúp phát hiện các bất thường như dịch ứ đọng, dày niêm mạc,…
- Chụp CT scan: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về xoang sàng, giúp đánh giá chính xác mức độ viêm nhiễm, vị trí, kích thước polyp, các bất thường về cấu trúc giải phẫu,…
Xét nghiệm:
- Xét nghiệm dịch mũi: Lấy mẫu dịch mũi để xét nghiệm tìm vi khuẩn, virus, nấm gây bệnh. Kết quả xét nghiệm giúp bác sĩ lựa chọn kháng sinh phù hợp.
- Xét nghiệm dị ứng: Thực hiện khi nghi ngờ viêm xoang sàng do dị ứng. Xét nghiệm giúp xác định các tác nhân gây dị ứng, từ đó có biện pháp phòng tránh.
- Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng viêm nhiễm, chức năng miễn dịch của cơ thể.
Phương pháp điều trị
Dưới đây là tổng quan về các phương pháp điều trị viêm xoang sàng hiện nay:
Cách trị viêm xoang sàng tại nhà
Có nhiều mẹo tự nhiên được đánh giá mang lại hiệu quả hỗ trợ điều trị viêm xoang sàng như:
- Mật ong: Pha mật ong với nước ấm hoặc chanh để uống, giúp làm dịu họng, giảm ho, tăng cường sức đề kháng.
- Gừng: Uống trà gừng ấm pha mật ong hoặc ngậm một lát gừng tươi trong miệng, giúp giảm đau, kháng viêm.
- Tỏi: Ăn tỏi sống hoặc nghiền nát tỏi rồi đắp lên vùng xoang, giúp kháng khuẩn, giảm viêm.
- Hành tây: Hít tinh dầu hành tây hoặc đắp hành tây thái lát lên trán, giúp thông mũi, giảm đau.
- Tinh dầu: Sử dụng tinh dầu tràm, khuynh diệp, bạc hà,… để xông hơi, massage hoặc bôi lên vùng xoang, giúp kháng khuẩn, giảm viêm, thông mũi.
- Chườm ấm bằng khăn: Nhúng khăn vào nước ấm, vắt khô rồi đắp lên vùng trán, sống mũi, má. Hơi ấm giúp giảm đau, giảm sưng, tăng tuần hoàn máu.
Điều trị nội khoa
Thường được áp dụng cho các trường hợp viêm xoang sàng cấp tính, mức độ nhẹ và vừa.
- Thuốc kháng sinh: Được chỉ định khi viêm xoang sàng do vi khuẩn. Một số loại kháng sinh thường được sử dụng bao gồm Amoxicillin, Augmentin, Cephalosporin, Macrolide,…
- Thuốc kháng histamin: Giúp giảm các triệu chứng dị ứng như ngứa mũi, sổ mũi, hắt hơi,… Bao gồm thuốc Loratadine, thuốc Cetirizine, thuốc Fexofenadine.
- Thuốc xịt mũi corticosteroid: Giúp giảm viêm, phù nề niêm mạc mũi xoang. Thường được sử dụng trong trường hợp viêm xoang sàng mạn tính, viêm mũi dị ứng, bao gồm thuốc Fluticasone, Mometasone.
- Thuốc giảm đau, hạ sốt: Gồm thuốc Paracetamol hoặc Ibuprofen,… giúp giảm đau nhức, hạ sốt.
- Thuốc co mạch: Như Oxymetazoline, Phenylephrine làm giảm nghẹt mũi bằng cách co mạch máu trong niêm mạc.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm sạch mũi, loại bỏ dịch nhầy, bụi bẩn, tác nhân gây dị ứng.
Điều trị ngoại khoa
Được chỉ định cho các trường hợp viêm xoang sàng mạn tính, không đáp ứng với điều trị nội khoa hoặc có biến chứng.
- Phẫu thuật nội soi xoang: Bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi đưa vào mũi xoang, quan sát trực tiếp bên trong xoang và tiến hành các thao tác như loại bỏ các tổ chức viêm, polyp, mở rộng lỗ thông xoang, nắn chỉnh vách ngăn mũi,….
- Phẫu thuật Caldwell-Luc: Là phương pháp phẫu thuật truyền thống, ít được sử dụng hiện nay. Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ ở vùng lợi trên để tiếp cận xoang hàm, sau đó mở rộng lỗ thông xoang.
- Các kỹ thuật hỗ trợ: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kết hợp các kỹ thuật hỗ trợ như sử dụng laser, sóng radio, Navigation (định vị) trong phẫu thuật.
Phòng ngừa viêm xoang sàng
Để giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế tái phát, bạn cần áp dụng các biện pháp bảo vệ xoang ngay từ thói quen hàng ngày.
- Giữ vệ sinh mũi họng: Rửa mũi bằng nước muối sinh lý ít nhất 1 – 2 lần mỗi ngày, đặc biệt khi tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hoặc sau khi đi ngoài đường.
- Tránh ngoáy mũi hoặc chà mạnh: Những hành động này có thể làm tổn thương niêm mạc mũi, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
- Đeo khẩu trang khi ra ngoài: Đặc biệt trong môi trường nhiều bụi bẩn, hóa chất hoặc khi thời tiết lạnh. Khẩu trang giúp ngăn chặn bụi và vi khuẩn xâm nhập vào đường hô hấp.
- Tránh tiếp xúc tác nhân gây dị ứng: Nếu bạn nhạy cảm với phấn hoa, lông động vật, mùi hương hóa chất, khói thuốc lá,… hãy hạn chế tiếp xúc.
- Tăng cường sức đề kháng: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, uống đủ nước, tập các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga,…
- Duy trì không khí trong lành trong nhà: Sử dụng máy lọc không khí, thường xuyên vệ sinh nhà cửa để loại bỏ bụi mịn, nấm mốc – những tác nhân gây kích ứng xoang.
- Điều trị triệt để bệnh hô hấp: Như cảm lạnh hoặc viêm mũi dị ứng để tránh dẫn đến viêm xoang sàng nếu không được chữa trị kịp thời.
- Chăm sóc đặc biệt mùa lạnh: Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng mũi, cổ và chân tay khi thời tiết chuyển lạnh. Tránh vào phòng điều hòa ngay khi cơ thể đang ướt lạnh hoặc vừa ra ngoài nắng.
Viêm xoang sàng tuy là bệnh lý phổ biến nhưng không nên chủ quan. Hãy chủ động phòng ngừa và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được tư vấn và điều trị hiệu quả.
