Viêm xoang mủ là một bệnh lý Tai Mũi Họng phổ biến, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như chảy dịch mũi mủ, nghẹt mũi, đau nhức vùng mặt,… Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin cần thiết về bệnh này, từ nguyên nhân, triệu chứng, đến phương pháp chẩn đoán, điều trị hiệu quả.
Viêm xoang mủ là gì?
Viêm xoang mủ là một tình trạng viêm nhiễm tại các xoang, trong đó dịch mủ tích tụ do sự nhiễm trùng từ vi khuẩn, virus hoặc nấm. Tình trạng này thường xảy ra khi các lỗ thông xoang bị tắc nghẽn, khiến chất dịch không thể thoát ra ngoài, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm.
Đây là một dạng viêm xoang nặng hơn so với viêm xoang thông thường, do dịch mủ không chỉ gây khó chịu mà còn có nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời.
Nguyên nhân gây bệnh
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng viêm xoang hốc mủ bao gồm:
Nhiễm trùng:
- Vi khuẩn: Các loại vi khuẩn thường gặp gây viêm xoang mủ bao gồm Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis xâm nhập vào xoang, gây viêm nhiễm và tạo mủ.
- Virus: Cảm lạnh, cúm hoặc các bệnh do virus khác có thể làm tổn thương niêm mạc xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm xoang mủ thứ phát.
- Nấm: Ít gặp hơn, nhưng nhiễm nấm xoang cũng có thể gây ra viêm xoang mủ, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu.
Tắc đường thoát dịch xoang:
- Polyp mũi: Là những khối u lành tính trong mũi, có thể chặn đường thoát dịch xoang.
- Vẹo vách ngăn: Vách ngăn mũi bị lệch sang một bên, làm hẹp đường thở và cản trở dòng chảy của dịch nhầy.
- Viêm mũi dị ứng: Phản ứng dị ứng gây sưng niêm mạc mũi, làm tắc nghẽn lỗ thông xoang.
- Dị vật trong mũi: Đặc biệt ở trẻ em, dị vật trong mũi có thể gây tắc nghẽn và viêm nhiễm xoang.
- Khối u: Trong một số trường hợp hiếm gặp, khối u trong mũi hoặc xoang có thể gây tắc nghẽn.
Yếu tố nguy cơ khác:
- Hút thuốc lá: Khói thuốc lá làm tổn thương niêm mạc xoang và làm giảm khả năng chống lại nhiễm trùng.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch kém dễ bị nhiễm trùng xoang hơn.
- Tiếp xúc với các chất kích thích: Bụi bẩn, hóa chất, khói bụi,… gây kích ứng niêm mạc xoang gây viêm.
- Thay đổi áp suất không khí: Như khi đi máy bay hoặc lặn biển.
Triệu chứng viêm xoang mủ
Viêm xoang mủ có các triệu chứng khá rõ ràng sau:
Liên quan đến mũi:
- Chảy dịch mũi: Dịch mũi đặc, có màu vàng hoặc viêm xoang mủ xanh, đôi khi có mùi hôi khó chịu. Dịch có thể chảy ra phía trước hoặc xuống họng (chảy dịch mũi sau).
- Nghẹt mũi: Người bệnh sẽ cảm thấy khó thở, ngạt mũi một hoặc cả hai bên do dịch mủ ứ đọng trong xoang.
- Giảm khứu giác: Khứu giác suy giảm, người bệnh khó ngửi hoặc mất khả năng ngửi mùi.
Liên quan vùng đầu mặt:
- Đau nhức: Cảm giác đau nhức vùng mặt, trán hoặc xung quanh mắt, đặc biệt là khi cúi xuống.
- Đau đầu: Đau đầu âm ỉ hoặc dữ dội, thường nặng hơn vào buổi sáng.
- Sưng mặt: Khuôn mặt, đặc biệt là vùng quanh mắt và mũi có thể bị sưng.
Các triệu chứng khác:
- Sốt: Sốt nhẹ hoặc sốt cao, thường đi kèm với cảm giác ớn lạnh.
- Hôi miệng: Do dịch mủ chảy xuống họng gây ra.
- Đau răng: Đặc biệt là các răng hàm trên.
Viêm xoang mủ nguy hiểm không?
Viêm xoang mủ là một tình trạng viêm nhiễm nặng tại các xoang, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể trở nên nguy hiểm và dẫn đến biến chứng như:
- Áp xe quanh mắt: Nhiễm trùng từ xoang có thể lan đến các mô mềm quanh mắt, gây sưng đau, đỏ mắt, thậm chí ảnh hưởng đến thị lực nếu không điều trị kịp thời.
- Viêm mô liên kết quanh mắt: Gây sưng đau vùng mắt, sốt cao và nguy cơ giảm thị lực, nếu nặng có thể dẫn đến mù lòa.
- Viêm màng não: Nhiễm trùng từ xoang có thể lan đến màng não, gây đau đầu dữ dội, cổ cứng, buồn nôn, nôn mửa và sốt cao, đây là biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng.
- Viêm tĩnh mạch xoang hang: Sự nhiễm trùng từ xoang lan vào tĩnh mạch xoang hang ở nền sọ, gây sưng mặt, đau đầu dữ dội, sốt cao và ảnh hưởng đến chức năng thần kinh.
- Nhiễm trùng huyết: Vi khuẩn từ xoang có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân, đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
- Viêm xương: Nhiễm trùng có thể lan đến xương quanh xoang, gây viêm xương, dẫn đến sưng, đau và mất chức năng ở vùng bị ảnh hưởng.
- Viêm xoang mãn tính: Dịch mủ tích tụ lâu ngày gây tổn thương nghiêm trọng niêm mạc xoang, dẫn đến viêm xoang mãn tính, khó điều trị dứt điểm và thường xuyên tái phát.
- Suy giảm chức năng hô hấp: Ngạt mũi kéo dài khiến người bệnh khó thở, thiếu oxy, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp và chất lượng cuộc sống.
Khi nào cần khám bác sĩ?
Người bị viêm xoang mũi mủ cần khám bác sĩ khi có các dấu hiệu như:
- Triệu chứng kéo dài hơn 10 ngày: Dịch mũi đặc, màu vàng hoặc xanh, xoang mũi có mủ không thuyên giảm.
- Đau nhức dữ dội và lan rộng: Đau nhức vùng mặt, trán, hai bên má hoặc quanh mắt không giảm dù đã dùng thuốc; đau đầu nặng hơn khi cúi xuống.
- Sốt cao và mệt mỏi kéo dài: Sốt cao trên 38,5 độ C, kèm mệt mỏi, ớn lạnh hoặc suy nhược cơ thể.
- Dịch mũi có mùi hôi hoặc lẫn máu: Dịch mũi có mùi khó chịu hoặc lẫn máu, gây buồn nôn hoặc chóng mặt.
- Suy giảm thị lực hoặc các vấn đề ở mắt: Nhìn mờ, nhức mắt, đỏ hoặc sưng vùng quanh mắt, khó cử động mắt.
- Các triệu chứng toàn thân nghiêm trọng: Chóng mặt, buồn nôn hoặc nôn mửa không rõ nguyên nhân, đau đầu dữ dội kèm cổ cứng, dấu hiệu cảnh báo viêm màng não.
- Không đáp ứng với điều trị tại nhà: Đã dùng thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc các biện pháp hỗ trợ nhưng triệu chứng không cải thiện hoặc nặng hơn.
Phương pháp chẩn đoán
Để chẩn đoán viêm xoang mủ, bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng sẽ kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm:
Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng:
- Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng bạn gặp phải, thời gian xuất hiện triệu chứng, tiền sử bệnh lý (viêm mũi dị ứng, polyp mũi…), các yếu tố nguy cơ (hút thuốc, tiếp xúc với khói bụi,…).
- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ quan sát mũi, họng để tìm các dấu hiệu viêm nhiễm, ấn vào các điểm xoang (trán, má) để kiểm tra xem có đau nhức không.
Chẩn đoán hình ảnh:
- Nội soi mũi: Sử dụng một ống nội soi nhỏ, mềm, có gắn camera để quan sát bên trong mũi và các xoang. Phương pháp này giúp bác sĩ quan sát trực tiếp tình trạng viêm nhiễm, dịch mủ, polyp mũi,…
- Chụp X-quang: Phương pháp này có thể giúp phát hiện tình trạng viêm xoang, tuy nhiên không chi tiết bằng CT scan.
- Chụp CT scan: CT scan cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc xoang, giúp xác định vị trí, mức độ viêm nhiễm, phát hiện các biến chứng như polyp, mức dịch mủ, tổn thương xương,…
Các xét nghiệm khác:
- Xét nghiệm dịch mũi: Phân tích dịch mũi giúp xác định tác nhân gây bệnh (vi khuẩn, virus, nấm) và làm kháng sinh đồ để lựa chọn kháng sinh phù hợp.
- Xét nghiệm dị ứng: Tiến hành khi bác sĩ nghi ngờ viêm xoang do dị ứng.
- Xét nghiệm máu: Ít khi được sử dụng, chủ yếu để đánh giá tình trạng viêm nhiễm toàn thân.
3 cách điều trị viêm xoang mủ hiệu quả
Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến, bao gồm mẹo dân gian, dùng thuốc Tây y và phẫu thuật ngoại khoa.
Điều trị bằng mẹo dân gian
Mẹo dân gian thường được áp dụng trong trường hợp viêm xoang nhẹ hoặc hỗ trợ giảm triệu chứng viêm xoang mủ. Các phương pháp này sử dụng nguyên liệu tự nhiên, dễ thực hiện tại nhà:
- Xông hơi bằng thảo dược: Chuẩn bị các loại lá có tính kháng viêm như lá bạc hà, lá chanh hoặc tinh dầu khuynh diệp. Đun sôi nước với các thảo dược, sau đó dùng khăn trùm kín đầu và hít hơi nước khoảng 10 – 15 phút. Hơi nước ấm giúp làm loãng dịch nhầy, giảm ngạt mũi và thông thoáng xoang.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Dùng nước muối sinh lý ấm để làm sạch mũi, loại bỏ dịch mủ, giảm viêm và tắc nghẽn. Lưu ý thực hiện nhẹ nhàng, tránh làm tổn thương niêm mạc mũi.
- Uống nước gừng mật ong: Kết hợp tính kháng viêm của gừng và khả năng làm dịu của mật ong để tăng cường miễn dịch, giảm triệu chứng viêm. Người bệnh đun gừng tươi với nước, thêm mật ong và uống khi còn ấm.
- Chườm ấm vùng xoang: Dùng khăn ấm hoặc túi chườm đặt lên vùng mặt (trán, má) để giảm đau nhức và kích thích tuần hoàn máu.
- Dùng tỏi hoặc hành giã nhuyễn: Tỏi và hành chứa allicin có khả năng kháng khuẩn mạnh. Giã nhuyễn tỏi/hành, pha loãng với nước và nhỏ vài giọt vào mũi để tiêu diệt vi khuẩn.
Điều trị bằng thuốc Tây y
Đây là phương pháp điều trị chính đối với viêm xoang mủ, đặc biệt trong giai đoạn cấp tính hoặc nhiễm trùng nghiêm trọng.
- Thuốc kháng sinh: Dùng để tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng trong trường hợp viêm xoang mủ do vi khuẩn (vd: Amoxicillin, Augmentin hoặc kháng sinh nhóm cephalosporin).
- Thuốc giảm đau và hạ sốt: Sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau đầu, đau vùng mặt và hạ sốt.
- Thuốc chống viêm: Dùng các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để giảm sưng niêm mạc và ngăn ngừa tắc nghẽn xoang.
- Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid: Giảm viêm, thông thoáng lỗ thông xoang và giảm nguy cơ tái phát (vd: Fluticasone, Mometasone).
- Thuốc kháng histamin: Dùng cho trường hợp viêm xoang do dị ứng, giúp giảm ngứa, sưng và ngăn dịch mũi tiết ra quá nhiều.
Phẫu thuật ngoại khoa
Phẫu thuật được áp dụng khi các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả hoặc viêm xoang mủ đã gây biến chứng.
- Phẫu thuật nội soi xoang (FESS): Loại bỏ dịch mủ, polyp hoặc mô viêm trong xoang bằng ống nội soi, giúp thông thoáng xoang và ngăn dịch tích tụ.
- Phẫu thuật mở xoang: Được thực hiện trong trường hợp viêm xoang mủ nặng, không thể dẫn lưu mủ bằng phương pháp khác, giúp làm sạch và phục hồi thông khí.
- Phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn mũi: Sửa lệch vách ngăn để cải thiện thông khí và giảm nguy cơ tái phát viêm xoang.
- Loại bỏ khối u hoặc dị vật: Phẫu thuật áp dụng khi viêm xoang mủ liên quan đến khối u hoặc dị vật trong xoang.
Phương pháp phòng ngừa viêm xoang mủ
Bác sĩ khuyến nghị áp dụng các biện pháp dưới đây giúp bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa viêm xoang mủ và cải thiện chất lượng cuộc sống.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm sạch dịch nhầy, bụi bẩn và giữ niêm mạc mũi khỏe mạnh.
- Đeo khẩu trang khi ra ngoài: Bảo vệ mũi khỏi khói bụi, hóa chất, ô nhiễm và thời tiết lạnh.
- Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá: Hạn chế các chất kích ứng có thể gây viêm niêm mạc mũi.
- Bổ sung vitamin C từ thực phẩm: Tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc bệnh hô hấp.
- Uống đủ nước mỗi ngày: Giữ cho niêm mạc mũi không bị khô rát, giảm nguy cơ nhiễm trùng.
- Điều trị dứt điểm các bệnh hô hấp: Ngăn ngừa viêm mũi, viêm họng lan sang xoang gây nhiễm trùng.
- Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh và hạn chế ra vào phòng điều hòa đột ngột.
- Tập thể dục thường xuyên: Cải thiện sức khỏe tổng thể và nâng cao khả năng đề kháng.
- Dùng máy tạo độ ẩm trong phòng: Duy trì độ ẩm không khí, đặc biệt trong môi trường sử dụng điều hòa hoặc thời tiết hanh khô.
- Thăm khám tai mũi họng định kỳ: Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề liên quan đến đường hô hấp.
Viêm xoang mủ là một bệnh lý có thể kiểm soát được nếu được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Hiểu rõ về bệnh, chủ động phòng ngừa và thăm khám khi có dấu hiệu nghi ngờ là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình.
