Viêm xoang mãn tính là một bệnh lý phổ biến thường gặp ở rất nhiều người. Tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở niêm mạc lót các xoang cạnh mũi không chỉ gây ra triệu chứng khó chịu bao gồm hắt hơi, nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau nhức mặt mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc viêm xoang mạn tính là gì, cũng như nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách chữa.
Viêm xoang mãn tính là gì?
Viêm xoang mãn tính được định nghĩa là tình trạng viêm niêm mạc mũi và các xoang kéo dài trên 12 tuần, mặc dù đã được điều trị. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Viêm xoang mãn tính được phân loại dựa trên các yếu tố sau:
- Theo vị trí xoang bị viêm: Viêm xoang hàm, viêm xoang trán, viêm xoang sàng, viêm xoang bướm hoặc viêm đa xoang (viêm nhiều xoang cùng lúc).
- Theo sự hiện diện của polyp mũi: Viêm xoang mãn tính có polyp mũi và viêm xoang mãn tính không có polyp mũi. Polyp mũi là những khối u mềm phát triển trong niêm mạc mũi hoặc xoang. Khối polyp không gây đau nhưng lại khiến người bệnh khó chịu.
- Theo nguyên nhân: Viêm xoang mãn tính do nhiễm trùng, dị ứng, nấm hoặc các yếu tố khác như bất thường cấu trúc mũi xoang.
Triệu chứng nhận biết
Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết viêm xoang mãn tính:
Các triệu chứng chính:
- Chảy nước mũi: Nước mũi thường có màu vàng hoặc xanh, đặc, có thể có mùi hôi. Nước mũi có thể chảy ra phía trước hoặc xuống phía sau họng.
- Nghẹt mũi: Cảm giác khó thở, nghẹt tắc ở mũi, có thể nghẹt một bên hoặc cả hai bên.
- Đau nhức vùng mặt: Đau ở trán, má, quanh mắt, giữa hai lông mày hoặc vùng thái dương. Cơn đau có thể tăng lên khi cúi đầu hoặc khi ấn vào vùng xoang bị viêm.
- Giảm hoặc mất khứu giác: Khó ngửi thậm chí còn không ngửi thấy mùi.
Các triệu chứng đi kèm:
- Ho: Ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm do dịch nhầy chảy xuống họng.
- Đau đầu: Đau âm ỉ hoặc dữ dội, thường vào buổi sáng.
- Hôi miệng: Hơi thở có mùi ngay cả khi đã vệ sinh răng miệng sạch sẽ.
- Mệt mỏi: Cảm giác luôn mệt mỏi, uể oải, khó tập trung.
- Đau răng: Đau ở răng hàm trên.
- Sốt: Có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao trong các đợt cấp của viêm xoang mãn tính.
- Cảm giác nặng mặt, căng tức mặt: Đặc biệt là vào buổi sáng.
Những dấu hiệu đặc trưng khác:
- Các triệu chứng kéo dài hơn 12 tuần: Đây là tiêu chí quan trọng để phân biệt viêm xoang mạn tính với viêm xoang cấp tính (thường kéo dài dưới 4 tuần).
- Các triệu chứng tái phát nhiều lần: Bệnh có xu hướng tái phát ngay cả sau khi đã điều trị.
- Có thể có polyp mũi: Polyp mũi là những khối u mềm, không đau phát triển trong niêm mạc mũi hoặc xoang, gây nghẹt mũi và khó thở.
Nguyên nhân gây bệnh
Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng này, và thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây viêm xoang mãn tính:
Nhiễm trùng:
- Vi khuẩn: Những loại vi khuẩn thường gặp bao gồm Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis. Nhiễm trùng có thể bắt nguồn từ viêm xoang cấp tính không được điều trị dứt điểm hoặc từ các nhiễm trùng khác ở vùng mũi họng như viêm họng, viêm amidan, viêm VA, viêm răng lợi.
- Virus: Các loại virus gây cảm lạnh và cúm cũng có thể gây viêm xoang, nếu tình trạng viêm kéo dài sẽ chuyển thành mãn tính.
- Nấm: Một số loại nấm, đặc biệt là Aspergillus, có thể gây viêm xoang mãn tính, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu.
Dị ứng:
- Dị ứng với các tác nhân trong không khí như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, nấm mốc có thể gây viêm mũi dị ứng.
- Tình trạng viêm này nếu kéo dài và không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến viêm xoang mãn tính.
Bất thường cấu trúc mũi xoang:
- Lệch vách ngăn mũi: Vách ngăn mũi bị lệch có thể cản trở sự lưu thông không khí và dịch nhầy trong xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
- Polyp mũi: Polyp là những khối u mềm, không đau phát triển trong niêm mạc mũi hoặc xoang. Chúng có thể gây tắc nghẽn lỗ thông xoang và dẫn đến viêm xoang mãn tính.
- Bất thường cấu trúc khác: Các bất thường bẩm sinh hoặc do chấn thương ở vùng mũi xoang cũng có thể là nguyên nhân.
Các yếu tố môi trường:
- Ô nhiễm không khí: Khói bụi, hóa chất và các chất ô nhiễm khác có thể kích thích niêm mạc mũi xoang và gây viêm.
- Khói thuốc lá: Hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ viêm xoang mãn tính.
- Thay đổi thời tiết: Thay đổi nhiệt độ và độ ẩm đột ngột cũng có thể ảnh hưởng đến niêm mạc mũi xoang.
Các bệnh lý khác:
- Hen suyễn: Những người bị hen suyễn có nguy cơ cao bị viêm xoang mãn tính.
- Xơ nang: Đây là một bệnh di truyền ảnh hưởng đến hệ hô hấp và có thể gây viêm xoang mãn tính.
- Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản có thể kích thích niêm mạc mũi xoang và gây viêm.
- Suy giảm hệ miễn dịch: Các bệnh như HIV/AIDS hoặc các phương pháp điều trị ức chế miễn dịch có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và viêm xoang mãn tính.
- Rối loạn chức năng lông chuyển: Lông chuyển là những cấu trúc nhỏ giúp di chuyển dịch nhầy ra khỏi xoang. Nếu chức năng của chúng bị rối loạn, dịch nhầy sẽ ứ đọng và gây viêm.
Viêm xoang mạn có nguy hiểm không?
Viêm xoang mãn tính tuy không đe dọa trực tiếp đến tính mạng, nhưng nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, bệnh này có thể gây ra nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Ảnh hưởng tới cuộc sống:
- Khó chịu dai dẳng: Các triệu chứng như nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau nhức mặt, đau đầu, ho kéo dài, hôi miệng… gây khó chịu liên tục, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, giấc ngủ và khả năng tập trung.
- Giảm năng suất làm việc và học tập: Cảm giác mệt mỏi, khó chịu do các triệu chứng của bệnh khiến người bệnh khó tập trung, giảm hiệu suất làm việc và học tập.
- Ảnh hưởng đến tâm lý: Bệnh kéo dài có thể gây căng thẳng, lo lắng, thậm chí là trầm cảm.
Các biến chứng nguy hiểm:
- Biến chứng ở mắt: Viêm xoang có thể lan sang các cấu trúc xung quanh mắt, gây viêm ổ mắt, áp xe ổ mắt, viêm dây thần kinh thị giác, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa.
- Biến chứng ở não: Viêm xoang có thể lan lên não gây viêm màng não, áp xe não, huyết khối xoang tĩnh mạch hang, đây là những biến chứng rất nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng.
- Biến chứng đường hô hấp: Viêm xoang mãn tính có thể làm trầm trọng thêm các bệnh đường hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, viêm họng mãn tính.
- Biến chứng tai: Viêm xoang có thể gây viêm tai giữa, ảnh hưởng đến thính lực.
- Polyp mũi: Viêm xoang mãn tính kéo dài có thể dẫn đến hình thành polyp mũi, gây tắc nghẽn đường thở và làm nặng thêm các triệu chứng của bệnh.
- Ảnh hưởng đến xương: Viêm xoang mãn tính có thể gây viêm xương tủy, đặc biệt là ở xương trán.
Khi nào nên đến gặp bác sĩ?
Dưới đây là những dấu hiệu ngắn gọn cho thấy người bị viêm xoang mãn tính nên đi khám bác sĩ:
Triệu chứng nghiêm trọng:
- Triệu chứng kéo dài hơn 10-14 ngày mà không thuyên giảm.
- Triệu chứng tái phát liên tục.
- Đau nhức dữ dội ở mặt hoặc đầu.
- Sốt cao.
- Thay đổi thị lực (sưng đỏ mắt, nhìn mờ, song thị).
- Sưng tấy ở trán hoặc quanh mắt.
Các triệu chứng bất thường:
- Chảy mủ xanh hoặc vàng đặc từ mũi.
- Mất hoặc giảm khứu giác.
- Ho kéo dài, đặc biệt ban đêm.
- Hôi miệng kéo dài.
Điều trị tại nhà không hiệu quả: Đã áp dụng các biện pháp tại nhà (rửa mũi, xông hơi…) mà không đỡ.
Đặc biệt: Người có tiền sử hen suyễn, polyp mũi, suy giảm miễn dịch hoặc bệnh mạn tính khác.
Cách chữa viêm xoang mũi mãn tính
Việc điều trị viêm xoang mạn tính cần sự kiên trì và phối hợp nhiều phương pháp. Dưới đây là các cách chữa viêm xoang mũi mãn tính phổ biến:
Điều trị nội khoa:
Đây là phương pháp điều trị viêm xoang mũi mãn tính phổ biến, đặc biệt khi niêm mạc xoang chưa bị thoái hóa nhiều và lỗ thông xoang chưa bị tắc nghẽn hoàn toàn. Một số loại thuốc Tây bao gồm:
- Thuốc kháng sinh: Được sử dụng khi bị nhiễm trùng do vi khuẩn. Bác sĩ sẽ lựa chọn loại kháng sinh phù hợp dựa trên kết quả xét nghiệm và tình trạng bệnh.
- Thuốc kháng viêm corticosteroid: Có thể dùng dạng xịt mũi (fluticasone, mometasone…) hoặc đường uống (prednisolone) để giảm viêm và phù nề niêm mạc xoang.
- Thuốc thông mũi: Giúp co mạch máu trong niêm mạc mũi, giảm nghẹt mũi. Tuy nhiên, không nên sử dụng kéo dài (quá 5-7 ngày) vì có thể gây nghẹt mũi trở lại.
- Thuốc kháng histamine: Được sử dụng trong trường hợp viêm xoang do dị ứng, giúp giảm các triệu chứng như ngứa mũi, chảy nước mũi.
- Thuốc giảm đau: Paracetamol hoặc ibuprofen có thể được sử dụng để giảm đau đầu hoặc đau mặt.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Đây là một biện pháp hỗ trợ rất quan trọng, giúp làm sạch dịch nhầy, bụi bẩn và các chất gây dị ứng trong mũi, giúp thông thoáng đường thở và giảm viêm. Nên rửa mũi 2-3 lần mỗi ngày.
Điều trị ngoại khoa:
Phẫu thuật được chỉ định khi điều trị nội khoa không hiệu quả, hoặc khi có các bất thường về cấu trúc mũi xoang như:
- Polyp mũi: Phẫu thuật nội soi mũi xoang giúp loại bỏ polyp mũi, mở rộng lỗ thông xoang và cải thiện dẫn lưu dịch nhầy.
- Lệch vách ngăn mũi: Phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn mũi giúp cải thiện luồng không khí qua mũi.
- Các bất thường cấu trúc khác: Phẫu thuật có thể được thực hiện để khắc phục các bất thường bẩm sinh hoặc do chấn thương.
Các biện pháp hỗ trợ tại nhà:
Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị viêm xoang mạn, bạn có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ tại nhà sau để giúp giảm nhẹ các triệu chứng:
- Xông hơi: Xông hơi bằng nước ấm hoặc nước muối có thể giúp làm loãng dịch nhầy và giảm nghẹt mũi. Bạn có thể thêm một vài giọt tinh dầu như bạc hà, khuynh diệp hoặc tràm trà để tăng hiệu quả.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm: Giúp duy trì độ ẩm trong không khí, tránh khô mũi và kích thích niêm mạc xoang, đặc biệt là trong mùa khô hoặc khi sử dụng máy điều hòa.
- Chườm ấm: Chườm khăn ấm lên vùng mặt (trán, má, quanh mắt) có thể giúp giảm đau nhức và khó chịu.
- Hoa ngũ sắc (cây cứt lợn): Đây là một bài thuốc dân gian được sử dụng khá phổ biến. Giã nát hoa ngũ sắc tươi, vắt lấy nước cốt rồi tẩm vào bông gòn và nhét vào lỗ mũi khoảng 15-20 phút. Sau đó xì nhẹ nhàng để dịch mủ chảy ra.
- Tỏi: Tỏi có tác dụng kháng viêm diệt khuẩn cực mạnh. Ăn tỏi sống hoặc thêm tỏi vào các món ăn hàng ngày. Một số người còn giã tỏi lấy nước cốt pha loãng với nước muối để nhỏ mũi, tuy nhiên cần cẩn thận vì tỏi có thể gây kích ứng niêm mạc mũi.
- Hành tây: Hành tây cũng có tác dụng kháng khuẩn và giảm viêm. Cắt hành tây thành lát và hít hà hơi của hành tây. Một số người còn ép hành tây lấy nước cốt pha loãng với nước muối để nhỏ mũi, tuy nhiên cũng cần cẩn thận để tránh kích ứng.
Câu hỏi liên quan
Dưới đây là những câu hỏi giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này:
Viêm xoang mãn tính có lây không?
Viêm xoang mãn tính thường không lây trực tiếp từ người sang người. Tuy nhiên, một số nguyên nhân gây viêm xoang, như nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn, có thể lây lan. Ví dụ, nếu viêm xoang mãn tính của một người là do nhiễm trùng đường hô hấp trên (như cảm lạnh do virus), thì virus đó có thể lây sang người khác. Nhưng bản thân tình trạng viêm xoang mãn tính thì không lây.
Viêm xoang mãn tính nên ăn gì?
Nên ăn các thực phẩm sau để hỗ trợ giảm triệu chứng và tăng cường sức đề kháng:
- Thực phẩm giàu vitamin C: Cam, ổi, chanh, kiwi… giúp tăng cường hệ miễn dịch.
- Thực phẩm giàu omega-3: Cá hồi, hạt lanh, cá thu,… giúp giảm viêm.
- Gia vị ấm: Gừng, tỏi, hành… giúp thông thoáng đường thở và làm giảm nghẹt mũi.
- Uống nhiều nước: Uống nước ấm giúp làm loãng dịch nhầy.
- Súp gà: Giúp giảm viêm và làm dịu đường hô hấp.
Viêm xoang mãn tính kiêng ăn gì?
Nên kiêng các thực phẩm sau để tránh làm tình trạng bệnh nặng hơn:
- Đồ ăn cay nóng: Gây kích ứng niêm mạc mũi xoang.
- Đồ ăn lạnh: Có thể làm co mạch máu và tăng tiết dịch nhầy.
- Sữa và các sản phẩm từ sữa (ở một số người): Có thể làm tăng tiết dịch nhầy ở một số người nhạy cảm.
- Rượu bia và đồ uống có cồn: Gây kích ứng và làm giảm sức đề kháng.
- Thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường: Có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
Phòng ngừa bệnh viêm xoang mạn
Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa giúp bạn dễ dàng theo dõi và áp dụng:
- Rửa mũi thường xuyên: Sử dụng nước muối sinh lý (NaCl 0.9%) để rửa mũi hàng ngày, 2-3 lần/ngày. Việc này giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn, virus và các chất gây dị ứng, giữ cho mũi thông thoáng.
- Tránh ngoáy mũi mạnh: Hành động này có thể làm tổn thương niêm mạc mũi, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
- Vệ sinh môi trường sống: Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, tránh ẩm mốc. Giặt giũ các loại chăn ga gối nệm thường xuyên.
- Tránh khói thuốc lá: Không hút thuốc và tránh xa khói thuốc thụ động. Khói thuốc lá kích thích mạnh niêm mạc mũi xoang.
- Hạn chế tiếp xúc với chất gây dị ứng: Tránh tiếp xúc với bụi nhà, lông động vật, phấn hoa, nấm mốc và các hóa chất. Đeo khẩu trang nếu thường xuyên phải làm việc trong môi trường ô nhiễm.
- Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Tránh ra vào môi trường có nhiệt độ chênh lệch quá lớn (ví dụ từ phòng điều hòa ra ngoài trời nắng nóng).
- Chế độ ăn uống cân bằng: Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất và chất xơ từ rau xanh, trái cây. Đặc biệt là thực phẩm giàu vitamin C để tăng cường hệ miễn dịch.
- Uống đủ nước: Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày để giữ cho niêm mạc mũi xoang ẩm và dịch nhầy loãng.
- Tập thể dục thường xuyên: Vận động giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và hệ miễn dịch.
- Ngủ đủ giấc: Đảm bảo ngủ sớm và đủ 7-8 tiếng mỗi đêm để cơ thể được phục hồi.
- Giảm căng thẳng (stress): Căng thẳng kéo dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về viêm xoang mãn tính. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và điều trị đúng cách là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào hoặc gặp các triệu chứng nghi ngờ, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được thăm khám và tư vấn kịp thời.
