Cô bác anh chị thân mến,
Gặp 10 người đến khám, thì có đến 8 người có biểu hiện cho thấy lá gan đang “kêu cứu”. Từ mệt mỏi, nóng trong, nổi mẩn ngứa, rối loạn tiêu hóa, đến mất ngủ, cáu gắt vô cớ… đều có thể là dấu hiệu gan không khỏe.
Khi tôi soi lưỡi, bắt mạch thì đa phần đều có biểu hiện nhiệt độc tích lại trong can kinh, hay nói dễ hiểu là gan bị nóng, gan yếu.
Tôi vẫn thường nói: Gan là gốc của gân, của mắt, là nơi tàng huyết, điều hòa khí huyết, giải uất. Nếu gan bị “bức bối”, ứ trệ – thì không chỉ tiêu hóa và giấc ngủ bị ảnh hưởng, mà da dẻ, huyết áp, tinh thần cũng chịu tổn hại theo.
Vậy nên, muốn gan khỏe, đừng đợi đến lúc sinh bệnh. Phải học cách nuôi dưỡng và bảo vệ gan đúng cách từ sớm, bằng những việc rất đơn giản trong đời sống hằng ngày.
Vì sao gan dễ bị tổn thương?
Trong Y học cổ truyền, gan (can) chủ sơ tiết – tức là giữ vai trò điều tiết khí huyết, tàng huyết và hỗ trợ thải độc. Nhưng vì là cơ quan “chịu trận” với đủ loại độc tố từ bên trong và bên ngoài, nên gan rất dễ bị nóng, bị uất, bị suy yếu.
Đặc biệt trong cuộc sống hiện đại, gan bị ảnh hưởng bởi:
- Ăn uống không điều độ
- Thức khuya kéo dài
- Lạm dụng thuốc, thực phẩm chức năng
- Căng thẳng tinh thần kéo dài
Đây là những “thủ phạm” làm gan làm việc quá sức, dẫn tới tích tụ nhiệt độc, khí trệ huyết ứ – từ đó sinh ra hàng loạt vấn đề như mụn nhọt, mề đay, viêm da cơ địa, mất ngủ, nóng gan, tiêu hóa kém…
3 điều nên tránh để gan không quá tải
1. Tránh lạm dụng rượu bia, đồ cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn
Theo Đông y, các loại đồ cay, nhiều dầu mỡ, thực phẩm lên men, gia vị nồng mạnh đều thuộc tà nhiệt – khi ăn nhiều sẽ uất lại ở gan, khiến gan phải hoạt động gấp đôi để đào thải độc tố.
Khi gan mệt mỏi, khí huyết không lưu thông, sinh ra hỏa khí bốc lên, gây mẩn ngứa, viêm da, nhức đầu, huyết áp thất thường. Nặng hơn còn có thể ảnh hưởng tới mắt, gân cơ và thần trí.
2. Tránh thức khuya, thiếu ngủ
Khung giờ 23h – 1h sáng là thời điểm gan thực hiện chức năng lọc máu, giải độc và tàng huyết. Nếu cô bác thức khuya, gan sẽ không được nghỉ ngơi, chức năng thải độc và nuôi huyết sẽ bị ảnh hưởng.
Thức khuya kéo dài khiến gan bị “nóng trong”, lâu dần sinh uất khí, tâm trạng dễ cáu, giấc ngủ không yên.
3. Tránh dùng thuốc bổ gan hay thực phẩm chức năng bừa bãi
Nhiều người cứ thấy nổi mụn, nóng gan là uống thuốc bổ gan, mà không biết thể trạng mình có thực sự cần hay không. Gan bị tổn thương có nhiều thể khác nhau, có người do khí uất, người do huyết hư, người lại do thấp nhiệt…
Nếu cứ “bổ đại”, uống nhầm, thì chẳng khác gì đổ thêm gánh nặng lên gan, thậm chí làm gan suy yếu hơn.
4 điều đủ để gan được dưỡng theo Đông y
Bên cạnh những điều cần tránh, thì việc thực hành đúng các thói quen tốt cũng sẽ giúp lá gan được nhẹ nhàng, khí huyết được lưu thông, độc tố được đào thải thuận tự nhiên.
1. Uống đủ nước, ưu tiên nước ấm và thảo mộc
Gan cần nước để hỗ trợ lọc máu, làm mát huyết, và thúc đẩy quá trình bài tiết. Cô bác nên uống đủ 1.5 – 2 lít nước mỗi ngày, ưu tiên nước ấm.
Buổi sáng, nên uống một ly nước ấm hoặc nước thảo mộc như:
- Diệp hạ châu: mát gan, lợi tiểu
- Lá sen, atiso: thanh can, giảm nhiệt
- Bồ công anh: giải độc, tiêu viêm
Uống đều đặn, gan sẽ được “rửa trôi” phần nào độc tố tích tụ.
2. Ăn thực phẩm mát gan, dưỡng huyết
Một số thực phẩm cô bác có thể đưa vào thực đơn hằng ngày để giúp thanh can, dưỡng huyết, làm mát gan một cách tự nhiên:
- Đậu xanh: thanh nhiệt, giải độc
- Rau má, bí đao: lợi tiểu, tiêu nhiệt
- Củ sen, cà rốt, nghệ, ý dĩ: bổ khí huyết, dưỡng tỳ
- Cháo dưỡng gan: có thể nấu với hạt sen, đậu đỏ, ý dĩ
Người thường bị viêm da cơ địa, mề đay, da sạm nên ưu tiên nhóm thực phẩm này.
3. Ngủ đủ giấc – ngủ trước 23h đêm
Giấc ngủ chính là thời điểm vàng để gan tự phục hồi, giải độc và sinh huyết. Vì vậy, ngủ trước 23h mỗi ngày là cách đơn giản nhất để dưỡng gan mà không cần thuốc.
Nếu cô bác hay mất ngủ, mơ nhiều, thức giấc giữa đêm, đó có thể là dấu hiệu gan bị nhiệt hoặc khí uất – cần điều chỉnh lại sớm.
4. Vận động nhẹ – thư giãn tâm trí
Căng thẳng là “kẻ giấu mặt” khiến gan suy yếu từng ngày. Khi tức giận, bức bối, khí không hành, huyết không lưu – thì gan cũng bị tổn thương theo.
Mỗi ngày, cô bác anh chị nên:
- Đi bộ chậm rãi 15–30 phút
- Tập khí công, thiền, hít thở sâu
- Nghe nhạc, thư giãn đầu óc, tránh đa nghĩ
Khi tâm an – khí hành – thì gan mới mát, người mới nhẹ, da mới sáng.
Gan khỏe là nền tảng cho một cơ thể khỏe mạnh
Tôi vẫn nhớ lời thầy dạy:
“Muốn da hết mẩn, gan phải mát. Muốn gan mát, phải sống điều độ.”
Chăm gan không cần cầu kỳ. Chỉ cần mỗi ngày cô bác anh chị uống nước ấm, dùng món ăn mát, ngủ sớm, thở đều – lâu dần gan sẽ phục hồi, huyết hành thông, khí lưu suốt, tâm trạng an hòa.
Gan là người bạn thầm lặng, làm việc miệt mài mà không đòi hỏi gì. Đừng đợi đến khi gan quá tải, sinh bệnh rồi mới tìm cách chữa.
Hãy bắt đầu từ hôm nay, nuôi dưỡng gan bằng những điều nhỏ bé và gần gũi nhất.
Chúc cô bác anh chị luôn có một lá gan nhẹ nhàng, sạch sẽ – da mát, người yên, tâm an.
TTƯT, Bác sĩ Lê Phương
ArrayArray
