Bác sĩ Lê Phương điều trị bệnh rối loạn giấc ngủ

Cô bác anh chị thân mến,

“Ngủ không sâu, dậy không tỉnh – đêm thì trằn trọc, ngày thì lơ mơ” – đó là nỗi khổ của những người mắc chứng rối loạn giấc ngủ. Khác với mất ngủ hoàn toàn, người bị rối loạn giấc ngủ có thể thiếp đi, nhưng giấc ngủ lại nông, dễ tỉnh, mộng mị, hoặc thức dậy quá sớm mà không ngủ lại được. Có người ngủ đủ 7–8 tiếng nhưng sáng dậy vẫn mệt như chưa từng nghỉ. Tôi – Bác sĩ Lê Phương – xin được chia sẻ cùng cô bác anh chị góc nhìn và cách điều trị rối loạn giấc ngủ bằng Y học cổ truyền, để tìm lại những đêm ngủ yên, ngày sống khỏe.

Đông y gọi rối loạn giấc ngủ là chứng “bất mị”, “thiểu miên”, “đa mộng”, “dạ tỉnh tảo” (thức dậy sớm). Đây không chỉ là một triệu chứng, mà phản ánh tình trạng khí huyết không đủ, âm dương mất điều hòa, thần hồn không yên, chủ yếu liên quan đến các tạng Tâm – Can – Tỳ – Thận.

Khác với mất ngủ hoàn toàn, rối loạn giấc ngủ là “bệnh khó gọi tên” – người bệnh vẫn ngủ, nhưng không sâu, không đủ chất lượng, dẫn đến tinh thần sa sút, cơ thể suy nhược, trí nhớ kém, mất hứng thú trong công việc.

Một số nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ

1. Tâm tỳ lưỡng hư: do lao lực, ăn uống kém, lo âu lâu ngày → khí huyết suy, tâm không được nuôi → ngủ chập chờn, hay mộng, thức dậy sớm.

2. Can khí uất kết: tức giận, lo nghĩ, dồn nén cảm xúc → can mất điều đạt, sinh ra nội nhiệt → khó vào giấc, hay giật mình, mơ nhiều.

3. Thận âm hư: lớn tuổi, bệnh mạn tính → âm hư, dương không nén được → ngủ không sâu, nóng trong người, hay tỉnh lúc 2–3 giờ sáng.

4. Đàm nhiệt nhiễu tâm: ăn uống không điều độ → đàm tích, hóa nhiệt → tâm phiền, dễ bứt rứt, khó ngủ yên.

5. Tâm thận bất giao: tâm hỏa vượng, thận âm suy → mất liên kết giữa tinh và thần → ngủ ngắn, dễ tỉnh, mộng mị liên miên.

Nguyên tắc điều trị: Dưỡng tâm – an thần – bình can – bổ huyết – tư âm – điều tạng

1. Tâm tỳ hư (ngủ không sâu, dễ mơ, hay quên, ăn kém):

• Phép trị: Kiện tỳ dưỡng tâm, ích khí bổ huyết, an thần

• Vị thuốc: đẳng sâm, hoàng kỳ, đương quy, bạch truật, toan táo nhân, viễn chí, long nhãn

• Bài thuốc: Quy tỳ thang

2. Can khí uất (khó vào giấc, mộng mị, tức ngực, hay thở dài):

• Phép trị: Sơ can giải uất, điều khí hòa thần

• Vị thuốc: sài hồ, hương phụ, trần bì, uất kim, bạch thược, dạ giao đằng, toan táo nhân

• Bài thuốc: Tiêu dao tán + An thần thang

3. Thận âm hư (ngủ ít, dậy sớm, người nóng, khô miệng, lưng mỏi):

• Phép trị: Tư âm dưỡng thận, thanh hư nhiệt, an thần

• Vị thuốc: thục địa, hoài sơn, kỷ tử, mạch môn, thiên môn, mẫu lệ, long cốt

• Bài thuốc: Lục vị địa hoàng hoàn gia giảm

4. Đàm nhiệt nhiễu tâm (ngủ vật vờ, người bứt rứt, đờm dính, ăn kém):

• Phép trị: Hóa đàm, thanh nhiệt, an thần

• Vị thuốc: bán hạ, trúc nhự, hoàng liên, phục linh, chi tử, viễn chí

• Bài thuốc: Hoàng liên giải độc thang + Đạo đàm thang

5. Tâm thận bất giao (khó ngủ, lo âu, hồi hộp, tiểu đêm):

• Phép trị: Liên thông tâm – thận, an thần, dưỡng âm

• Vị thuốc: thục địa, đan bì, toan táo nhân, dạ giao đằng, phục thần, liên tử tâm

• Bài thuốc: Giao thái hoàn

Liệu trình và cách dùng thuốc

• Thuốc sắc: mỗi ngày 1 thang, uống chiều và tối sau ăn.

• Cao mềm, viên hoàn: dùng tiện lợi sau bữa tối.

• Thời gian điều trị: từ 10 ngày đến 1–2 tháng, tùy thể trạng và nguyên nhân.

Hướng dẫn hỗ trợ điều trị rối loạn giấc ngủ tại nhà

1. Sinh hoạt điều độ:

• Đi ngủ trước 23h, dậy đúng giờ mỗi sáng, không ngủ ngày quá nhiều.

• Hạn chế ánh sáng xanh trước khi ngủ (điện thoại, tivi).

• Không uống cà phê, trà đặc sau 15h.

• Tránh ăn tối quá no hoặc quá muộn.

2. Tâm lý thư giãn:

• Thở sâu 10–15 phút trước ngủ, kết hợp thiền, nghe nhạc nhẹ.

• Xoa bóp vùng cổ gáy, vai, huyệt thần môn, nội quan giúp an thần.

• Viết vài dòng cảm ơn hoặc nhật ký tích cực trước khi ngủ.

3. Ngâm chân thảo dược:

• Dùng gừng tươi, muối hạt, lá ngải cứu nấu nước ấm ngâm chân 15 phút mỗi tối – giúp điều hòa huyết áp, an thần, dễ ngủ.

Cô bác anh chị lưu ý những điều này

• Rối loạn giấc ngủ kéo dài nên có bác sĩ theo dõi, tránh tự dùng thuốc an thần lâu dài.

• Không dùng thuốc bổ bừa bãi – dễ sinh đàm, nóng, làm bệnh nặng hơn.

• Với người có trầm cảm, lo âu kéo dài – cần kết hợp trị liệu tâm lý.

• Trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai cần kê đơn riêng, đảm bảo an toàn.

Cô bác anh chị thân mến,

Giấc ngủ là “liều thuốc thiên nhiên” kỳ diệu nhất mà cơ thể ban tặng mỗi đêm. Khi giấc ngủ rối loạn, không chỉ tinh thần xuống dốc mà khí huyết đình trệ, tâm – can – tỳ – thận mất điều hòa, sinh ra bao chứng bệnh. Vì vậy, chữa rối loạn giấc ngủ trong Đông y là chữa sự mất cân bằng trong ngũ tạng, là dưỡng âm, điều khí, an thần, thông lạc – để từng hơi thở, từng nhịp đập đều trở về đúng nhịp sinh học tự nhiên.

Tôi tin rằng nếu ta nhẹ nhàng chăm sóc lại cơ thể, từ giấc ngủ, từ tách trà thảo dược, từ nụ cười mỗi sáng… thì giấc ngủ cũng sẽ dần quay lại – như con nước lặng sau những ngày giông gió.

Nếu cô bác anh chị đang loay hoay với những đêm ngủ không trọn, tôi sẵn lòng lắng nghe và đồng hành bằng giải pháp phù hợp, riêng cho từng người.

Chúc cô bác anh chị đêm an, ngày vui, lòng nhẹ như mây trời tháng chín!

TTƯT, Bác sĩ Lê Phương