Xét nghiệm trào ngược dạ dày: Các phương pháp và quy trình thực hiện

Xét nghiệm trào ngược dạ dày giúp phát hiện và đánh giá mức độ tổn thương thực quản do axit dạ dày gây ra. Nếu bạn thường xuyên gặp phải các triệu chứng như ợ nóng, đau rát vùng thượng vị hoặc khó nuốt, thực hiện xét nghiệm có thể giúp chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh và đề xuất phương pháp điều trị phù hợp. Các phương pháp phổ biến bao gồm nội soi dạ dày, đo pH thực quản, đo áp lực thực quản hoặc xét nghiệm hơi thở để loại trừ vi khuẩn HP. Nhờ xét nghiệm, bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả, cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Giới thiệu về xét nghiệm trào ngược dạ dày

Xét nghiệm trào ngược dạ dày là phương pháp giúp xác định sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản. Các xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ tổn thương thực quản, phát hiện biến chứng như viêm loét hoặc Barrett thực quản. Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Vai trò của xét nghiệm trào ngược dạ dày

Xét nghiệm trào ngược dạ dày đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và đánh giá tình trạng bệnh lý. Những lợi ích chính của xét nghiệm này bao gồm:

• Xác định nguyên nhân gây triệu chứng: Giúp phân biệt giữa trào ngược dạ dày – thực quản và các bệnh lý tiêu hóa khác có triệu chứng tương tự như viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích.
• Đánh giá mức độ tổn thương thực quản: Xét nghiệm giúp phát hiện viêm thực quản, loét thực quản hoặc Barrett thực quản, từ đó đưa ra phác đồ điều trị kịp thời.
• Kiểm tra hiệu quả điều trị: Đối với những bệnh nhân đang sử dụng thuốc điều trị trào ngược, xét nghiệm giúp đánh giá mức độ cải thiện và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần.
• Loại trừ các bệnh lý nguy hiểm: Một số triệu chứng trào ngược có thể liên quan đến ung thư thực quản hoặc hẹp thực quản. Xét nghiệm giúp phát hiện sớm các nguy cơ này để có hướng can thiệp kịp thời.

Ưu điểm, nhược điểm của xét nghiệm trào ngược dạ dày

Xét nghiệm trào ngược dạ dày có nhiều ưu điểm nhưng cũng tồn tại một số hạn chế. Hiểu rõ điều này giúp người bệnh chuẩn bị tốt hơn trước khi thực hiện xét nghiệm.

• Ưu điểm:

  • Chẩn đoán chính xác: Giúp xác định rõ nguyên nhân gây trào ngược, tránh nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa khác.
  • Hỗ trợ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp: Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể kê đơn thuốc hoặc chỉ định can thiệp ngoại khoa nếu cần.
  • Giúp theo dõi diễn tiến bệnh: Người bệnh có thể thực hiện xét nghiệm định kỳ để kiểm tra hiệu quả điều trị và phát hiện biến chứng sớm.
  • Đa dạng phương pháp: Có nhiều loại xét nghiệm khác nhau như nội soi dạ dày, đo pH thực quản, đo áp lực thực quản, giúp đánh giá bệnh theo nhiều góc độ.

• Nhược điểm:

  • Gây khó chịu tạm thời: Một số phương pháp như nội soi dạ dày có thể khiến người bệnh cảm thấy buồn nôn, khó chịu trong quá trình thực hiện.
  • Chi phí cao: Một số xét nghiệm như đo pH thực quản 24 giờ hoặc đo áp lực thực quản có chi phí khá cao, không phải ai cũng có thể tiếp cận dễ dàng.
  • Không phải lúc nào cũng phát hiện được bệnh: Một số trường hợp trào ngược không liên tục hoặc không có tổn thương rõ rệt, xét nghiệm có thể không phát hiện ra bệnh.
  • Yêu cầu tuân thủ hướng dẫn nghiêm ngặt: Đối với các xét nghiệm như đo pH thực quản, bệnh nhân cần nhịn ăn hoặc ngừng thuốc nhất định trước khi thực hiện để có kết quả chính xác.

Đối tượng nên – không nên áp dụng xét nghiệm trào ngược dạ dày

Xét nghiệm trào ngược dạ dày là phương pháp chẩn đoán quan trọng nhưng không phải ai cũng cần thực hiện. Việc xác định đúng đối tượng giúp tối ưu hóa hiệu quả xét nghiệm và tránh các rủi ro không cần thiết.

Đối tượng nên áp dụng:

• Người có triệu chứng trào ngược kéo dài: Bao gồm ợ nóng, đau rát vùng thượng vị, ho kéo dài không rõ nguyên nhân, khàn giọng hoặc khó nuốt.
• Bệnh nhân không đáp ứng với điều trị nội khoa: Những người sử dụng thuốc kháng axit hoặc ức chế bơm proton nhưng triệu chứng không thuyên giảm.
• Người nghi ngờ biến chứng trào ngược: Bao gồm viêm thực quản, hẹp thực quản hoặc Barrett thực quản, cần được kiểm tra để có hướng điều trị phù hợp.
• Bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao: Những người béo phì, hút thuốc, sử dụng rượu bia thường xuyên hoặc có tiền sử gia đình mắc ung thư thực quản.
• Người cần đánh giá hiệu quả điều trị: Đặc biệt là bệnh nhân đã điều trị lâu dài nhưng chưa xác định rõ mức độ cải thiện.

Đối tượng không nên áp dụng:

• Người có bệnh lý tim mạch hoặc rối loạn đông máu nghiêm trọng: Một số xét nghiệm như nội soi dạ dày có thể gây kích thích tim mạch hoặc tăng nguy cơ chảy máu.
• Phụ nữ mang thai: Chỉ thực hiện xét nghiệm khi thực sự cần thiết và có chỉ định của bác sĩ để tránh ảnh hưởng đến thai nhi.
• Người có tiền sử dị ứng với thuốc gây mê, thuốc tê: Một số xét nghiệm yêu cầu sử dụng thuốc hỗ trợ, có thể gây phản ứng dị ứng nguy hiểm.
• Người không thể nhịn ăn theo yêu cầu xét nghiệm: Một số phương pháp yêu cầu nhịn ăn từ 6-12 giờ trước khi thực hiện, nếu không tuân thủ có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả.
• Bệnh nhân tâm lý không ổn định hoặc quá sợ hãi: Những người có hội chứng sợ hãi khi thực hiện nội soi hoặc các thủ thuật xâm lấn có thể gặp khó khăn trong quá trình xét nghiệm.

Quy trình thực hiện xét nghiệm trào ngược dạ dày

Xét nghiệm trào ngược dạ dày bao gồm nhiều phương pháp khác nhau, mỗi phương pháp có quy trình thực hiện riêng biệt nhằm xác định chính xác tình trạng trào ngược, mức độ tổn thương thực quản và các biến chứng có thể xảy ra. Bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác nhất.

Nội soi dạ dày

Nội soi dạ dày là phương pháp phổ biến giúp quan sát trực tiếp thực quản, dạ dày và tá tràng để phát hiện các tổn thương do trào ngược gây ra. Quy trình nội soi gồm các bước như sau:

• Chuẩn bị trước nội soi

  • Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất từ sáu đến tám giờ trước khi thực hiện để dạ dày trống rỗng, giúp quan sát dễ dàng hơn
  • Tránh uống nước có màu hoặc chất kích thích như cà phê, rượu bia trước khi nội soi
  • Nếu đang sử dụng thuốc, cần tham khảo ý kiến bác sĩ về việc tạm ngừng một số loại thuốc trước khi thực hiện

• Tiến hành nội soi

  • Bệnh nhân được yêu cầu nằm nghiêng bên trái và ngậm một miếng nhựa để bảo vệ răng và thiết bị nội soi
  • Bác sĩ có thể sử dụng thuốc gây tê hoặc gây mê nhẹ để giảm cảm giác khó chịu
  • Ống nội soi mềm có gắn camera sẽ được đưa vào miệng và từ từ di chuyển xuống thực quản, dạ dày và tá tràng
  • Hình ảnh từ camera sẽ hiển thị trên màn hình để bác sĩ quan sát các tổn thương, viêm loét hoặc các dấu hiệu bất thường khác

• Sau khi nội soi

  • Bệnh nhân có thể cảm thấy hơi đau họng hoặc đầy hơi nhẹ, tình trạng này sẽ tự hết sau vài giờ
  • Cần nghỉ ngơi cho đến khi thuốc tê hết tác dụng trước khi ăn uống trở lại
  • Nếu phát hiện bất thường, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết để kiểm tra tế bào bất thường

Đo pH thực quản 24 giờ

Đo pH thực quản 24 giờ là phương pháp giúp đánh giá mức độ tiếp xúc của axit dạ dày với thực quản trong một ngày, giúp xác định tần suất và mức độ nghiêm trọng của trào ngược. Quy trình thực hiện như sau:

• Chuẩn bị trước xét nghiệm

  • Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất bốn đến sáu giờ trước khi thực hiện
  • Ngừng sử dụng thuốc kháng axit hoặc thuốc ức chế tiết axit theo hướng dẫn của bác sĩ
  • Tránh thức ăn có tính axit cao hoặc các loại đồ uống có ga trong vòng một ngày trước khi xét nghiệm

• Tiến hành đo pH thực quản

  • Một ống catheter mỏng có gắn cảm biến pH được đưa qua mũi và xuống thực quản
  • Ống này sẽ ghi nhận mức độ axit trong thực quản suốt 24 giờ và truyền dữ liệu đến thiết bị ghi nhận bên ngoài
  • Bệnh nhân có thể thực hiện các hoạt động sinh hoạt bình thường nhưng cần ghi lại thời điểm ăn uống, ngủ nghỉ hoặc khi xuất hiện triệu chứng trào ngược

• Sau khi đo pH thực quản

  • Sau 24 giờ, bác sĩ sẽ tháo thiết bị và phân tích dữ liệu thu được
  • Bệnh nhân có thể trở lại sinh hoạt bình thường ngay sau khi thiết bị được tháo ra
  • Kết quả xét nghiệm giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ trào ngược và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp

Đo áp lực thực quản

Đo áp lực thực quản giúp kiểm tra chức năng của cơ vòng thực quản, xác định xem trào ngược dạ dày có liên quan đến rối loạn nhu động thực quản hay không. Quy trình đo áp lực thực quản bao gồm các bước:

• Chuẩn bị trước xét nghiệm

  • Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất sáu giờ trước khi thực hiện
  • Ngừng các loại thuốc ảnh hưởng đến nhu động thực quản theo chỉ định của bác sĩ
  • Giữ tâm lý thoải mái, tránh lo lắng quá mức trước khi xét nghiệm

• Tiến hành đo áp lực thực quản

  • Một ống catheter nhỏ được luồn qua mũi và đưa xuống thực quản
  • Bệnh nhân được yêu cầu nuốt nước trong khi thiết bị ghi lại áp lực của cơ vòng thực quản dưới
  • Bác sĩ sẽ đo áp lực cơ vòng thực quản và nhu động của thực quản để đánh giá sự phối hợp hoạt động của cơ

• Sau khi đo áp lực thực quản

  • Bệnh nhân có thể thấy hơi khó chịu ở mũi hoặc cổ họng trong một thời gian ngắn
  • Kết quả sẽ giúp xác định xem có tình trạng rối loạn nhu động thực quản hay không
  • Bác sĩ sẽ sử dụng dữ liệu thu được để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng của bệnh nhân

Xét nghiệm hơi thở

Xét nghiệm hơi thở giúp phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori (HP), một trong những nguyên nhân gây viêm loét dạ dày có thể làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược. Quy trình thực hiện xét nghiệm này như sau:

• Chuẩn bị trước xét nghiệm

  • Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất bốn giờ trước khi thực hiện
  • Không sử dụng kháng sinh hoặc thuốc điều trị vi khuẩn HP ít nhất bốn tuần trước xét nghiệm
  • Tránh uống rượu, cà phê hoặc các loại nước có gas trước khi xét nghiệm

• Tiến hành xét nghiệm hơi thở

  • Bệnh nhân sẽ được yêu cầu thổi vào một thiết bị đo hơi thở ban đầu
  • Sau đó, uống một dung dịch chứa ure đặc biệt
  • Sau một khoảng thời gian, bệnh nhân sẽ tiếp tục thổi vào thiết bị đo hơi thở để kiểm tra sự thay đổi trong thành phần khí thở ra

• Sau khi xét nghiệm hơi thở

  • Bệnh nhân có thể ăn uống bình thường ngay sau khi xét nghiệm
  • Nếu kết quả dương tính, bác sĩ sẽ đề xuất phác đồ điều trị diệt vi khuẩn HP để giảm nguy cơ viêm loét và hạn chế tình trạng trào ngược kéo dài
  • Xét nghiệm hơi thở là phương pháp không xâm lấn, an toàn và được áp dụng rộng rãi để kiểm tra vi khuẩn HP

Xét nghiệm trào ngược dạ dày là bước quan trọng trong quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh. Việc lựa chọn phương pháp xét nghiệm phù hợp sẽ giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất, giúp bệnh nhân cải thiện chất lượng sống và hạn chế các biến chứng nguy hiểm.

Tác dụng phụ tiềm ẩn có thể gặp phải

Xét nghiệm trào ngược dạ dày là phương pháp chẩn đoán quan trọng nhưng có thể gây ra một số tác dụng phụ nhất định. Hiểu rõ những tác dụng này giúp bệnh nhân chuẩn bị tâm lý và có biện pháp xử lý kịp thời nếu gặp phải.

• Khó chịu ở cổ họng

  • Sau khi thực hiện nội soi dạ dày hoặc đo pH thực quản, bệnh nhân có thể cảm thấy đau rát, khô hoặc kích ứng cổ họng
  • Tình trạng này thường tự hết sau một vài giờ nhưng có thể kéo dài hơn nếu bệnh nhân có cơ địa nhạy cảm

• Buồn nôn và nôn

  • Một số người có phản xạ nôn mạnh khi ống nội soi hoặc catheter được đưa vào thực quản
  • Cảm giác buồn nôn cũng có thể kéo dài một thời gian sau khi xét nghiệm

• Đầy hơi và khó tiêu

  • Khi thực hiện nội soi hoặc đo pH thực quản, không khí có thể được bơm vào dạ dày để quan sát tốt hơn, dẫn đến cảm giác đầy hơi sau khi xét nghiệm
  • Hiện tượng này thường tự giảm sau vài giờ

• Chóng mặt và mệt mỏi

  • Một số bệnh nhân có thể cảm thấy chóng mặt, hoa mắt hoặc mệt mỏi sau khi thực hiện các xét nghiệm, đặc biệt nếu có sử dụng thuốc an thần hoặc gây mê nhẹ
  • Cần có người thân đi cùng để hỗ trợ nếu xét nghiệm yêu cầu sử dụng thuốc an thần

• Dị ứng với thuốc gây tê hoặc gây mê

  • Một số trường hợp hiếm gặp có thể xuất hiện phản ứng dị ứng với thuốc gây tê hoặc gây mê nhẹ khi thực hiện nội soi
  • Biểu hiện bao gồm ngứa, phát ban, khó thở hoặc sốc phản vệ, cần báo ngay cho bác sĩ nếu có triệu chứng bất thường

• Chảy máu nhẹ hoặc tổn thương thực quản

  • Việc đưa ống nội soi hoặc catheter qua thực quản có thể gây ra tổn thương nhẹ, đặc biệt đối với những bệnh nhân có tiền sử viêm thực quản hoặc loét thực quản
  • Trường hợp chảy máu nhẹ thường tự cầm nhưng nếu kéo dài, cần thông báo ngay cho bác sĩ

• Nhiễm trùng

  • Rất hiếm khi xảy ra nhưng nếu dụng cụ không được vô trùng đúng cách, có thể gây viêm họng hoặc nhiễm trùng thực quản nhẹ
  • Nếu sau xét nghiệm bệnh nhân thấy sốt, đau họng kéo dài hoặc xuất hiện mủ, cần thăm khám ngay

Những lưu ý khi áp dụng xét nghiệm trào ngược dạ dày

Để đảm bảo xét nghiệm trào ngược dạ dày được thực hiện hiệu quả và an toàn, bệnh nhân cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng trước, trong và sau khi thực hiện.

• Trước khi xét nghiệm

  • Nhịn ăn theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo dạ dày trống rỗng, giúp kết quả chính xác hơn
  • Tránh uống các loại nước có gas, cà phê, rượu bia hoặc các loại thực phẩm có tính axit mạnh trước khi xét nghiệm
  • Ngừng sử dụng thuốc kháng axit hoặc thuốc giảm tiết axit theo chỉ định của bác sĩ để không ảnh hưởng đến kết quả đo pH thực quản

• Trong quá trình xét nghiệm

  • Giữ bình tĩnh, thả lỏng cơ thể để giảm cảm giác buồn nôn khi thực hiện nội soi
  • Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, tránh cử động đột ngột khi đưa ống nội soi hoặc catheter vào thực quản
  • Nếu có cảm giác khó chịu nghiêm trọng hoặc không thể chịu đựng được, cần báo ngay cho bác sĩ để có biện pháp xử lý phù hợp

• Sau khi xét nghiệm

  • Không ăn uống ngay lập tức nếu có sử dụng thuốc gây mê hoặc gây tê trong quá trình nội soi
  • Tránh ăn thực phẩm cay nóng, cứng hoặc có tính axit mạnh trong vòng vài giờ sau xét nghiệm để hạn chế kích ứng thực quản
  • Nếu xuất hiện triệu chứng bất thường như chảy máu kéo dài, đau dữ dội hoặc khó thở, cần đi khám ngay

• Đối tượng đặc biệt cần lưu ý

  • Phụ nữ mang thai cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện các xét nghiệm, đặc biệt là nội soi có gây tê
  • Người cao tuổi hoặc bệnh nhân có bệnh lý nền như tim mạch, huyết áp cao cần được theo dõi cẩn thận trong suốt quá trình thực hiện
  • Trẻ em nếu cần xét nghiệm phải có sự giám sát chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa

Xét nghiệm trào ngược dạ dày là công cụ quan trọng giúp chẩn đoán chính xác và đánh giá mức độ ảnh hưởng của bệnh đến sức khỏe. Việc lựa chọn phương pháp xét nghiệm phù hợp, tuân thủ hướng dẫn trước và sau khi thực hiện sẽ giúp đảm bảo kết quả chính xác, đồng thời giảm thiểu các tác dụng phụ tiềm ẩn. Nếu có dấu hiệu trào ngược kéo dài hoặc không đáp ứng với điều trị thông thường, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn xét nghiệm và điều trị kịp thời.