Trào ngược dạ dày gây ho đờm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trào ngược dạ dày là một vấn đề sức khỏe phổ biến, không chỉ gây khó chịu với các triệu chứng như ợ nóng hay đầy bụng, mà còn có thể dẫn đến những tình trạng như ho đờm kéo dài. Đây là hiện tượng khi acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản, kích thích cổ họng và gây ra phản ứng ho. Ho đờm do trào ngược dạ dày không chỉ làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày mà còn có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe chung của người bệnh. Tình trạng này cần được nhận diện đúng và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng nghiêm trọng hơn.

Định nghĩa trào ngược dạ dày gây ho đờm

Trào ngược dạ dày gây ho đờm là hiện tượng khi dịch dạ dày, bao gồm acid và các enzyme tiêu hóa, trào ngược lên thực quản, khiến niêm mạc cổ họng bị kích thích. Tình trạng này có thể dẫn đến ho đờm, một triệu chứng phổ biến nhưng ít được chú ý. Khi acid dạ dày tiếp xúc với cổ họng và thanh quản, nó có thể gây viêm, làm tăng phản xạ ho nhằm làm sạch đường hô hấp. Ho đờm do trào ngược dạ dày có thể xảy ra suốt cả ngày và gây khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân gây ho đờm do trào ngược dạ dày

Ho đờm do trào ngược dạ dày có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố bệnh lý và không bệnh lý. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này:

Nguyên nhân do bệnh lý

• Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. GERD là tình trạng khi cơ thắt thực quản dưới không hoạt động hiệu quả, khiến acid dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản và cổ họng.
• Viêm họng do trào ngược: Acid dạ dày có thể gây viêm niêm mạc họng, dẫn đến ho đờm kéo dài và cảm giác vướng víu trong cổ họng.
• Hen suyễn: Người bị hen suyễn dễ bị trào ngược dạ dày do cơ thể họ nhạy cảm với các yếu tố kích thích, bao gồm cả acid dạ dày.
• Viêm phổi hoặc nhiễm trùng đường hô hấp: Những bệnh lý này có thể làm tăng tần suất ho đờm khi acid dạ dày trào ngược vào cổ họng và gây kích ứng thêm.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Thói quen ăn uống không lành mạnh: Việc ăn quá nhiều thức ăn cay, chua hoặc dầu mỡ có thể làm tăng sản xuất acid dạ dày, dẫn đến trào ngược và ho đờm.
• Tư thế khi ngủ: Ngủ nằm ngang có thể làm gia tăng khả năng acid dạ dày trào ngược vào thực quản, đặc biệt là khi người bệnh ăn trước khi ngủ.
• Stress và căng thẳng: Căng thẳng tâm lý có thể làm gia tăng acid dạ dày và khiến tình trạng trào ngược xảy ra thường xuyên hơn, dẫn đến ho đờm.
• Thuốc lá và rượu bia: Hút thuốc và uống rượu bia làm tăng sản xuất acid dạ dày, đồng thời làm giảm hiệu quả của cơ thắt thực quản dưới, dẫn đến trào ngược và ho đờm.

Biểu hiện của trào ngược dạ dày gây ho đờm

Khi trào ngược dạ dày xảy ra, các triệu chứng thường xuất hiện rõ ràng và có thể kéo dài. Ho đờm là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất, tuy nhiên, bệnh còn đi kèm với nhiều biểu hiện khác mà người bệnh có thể gặp phải.

Các triệu chứng điển hình

• Ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm: Acid dạ dày trào ngược vào thực quản và thanh quản có thể kích thích cổ họng, gây ho đờm liên tục.
• Khó thở hoặc thở khò khè: Do kích ứng đường hô hấp, tình trạng này có thể dẫn đến cảm giác khó thở hoặc thở khò khè, đặc biệt là khi bệnh nhân bị trào ngược dạ dày vào ban đêm.
• Vướng víu trong cổ họng: Người bệnh có thể cảm thấy một cảm giác cứng, vướng víu trong cổ họng do dịch dạ dày trào ngược.
• Ợ nóng hoặc chua miệng: Đây là triệu chứng phổ biến của trào ngược dạ dày. Người bệnh có thể cảm thấy nóng rát ở ngực hoặc vị chua trong miệng, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi nằm xuống.
• Khàn giọng hoặc mất tiếng: Acid trào ngược có thể tác động đến dây thanh quản, gây khàn giọng hoặc thậm chí mất tiếng trong một thời gian ngắn.

Biến chứng của trào ngược dạ dày gây ho đờm

Nếu không được điều trị đúng cách, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây ra các vấn đề sức khỏe lâu dài.

Các biến chứng tiềm ẩn

• Viêm thanh quản mãn tính: Acid dạ dày có thể gây viêm và tổn thương thanh quản, dẫn đến tình trạng khàn giọng kéo dài hoặc thậm chí mất tiếng.
• Loét thực quản: Khi acid dạ dày liên tục trào ngược vào thực quản, có thể dẫn đến loét thực quản, gây đau đớn và khó nuốt.
• Hẹp thực quản: Sự tổn thương lâu dài từ acid có thể làm hình thành mô sẹo trong thực quản, dẫn đến hẹp thực quản, gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn.
• Hít phải dịch dạ dày: Trào ngược dạ dày có thể khiến một phần dịch dạ dày đi vào đường hô hấp, gây viêm phổi hoặc các vấn đề về hô hấp nghiêm trọng.

Đối tượng có nguy cơ cao

Trào ngược dạ dày gây ho đờm không phân biệt độ tuổi, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi tình trạng này. Việc nhận diện những đối tượng dễ mắc bệnh sẽ giúp phát hiện và điều trị kịp thời để tránh biến chứng.

Những đối tượng có nguy cơ cao

• Người thừa cân hoặc béo phì: Người có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao dễ gặp phải vấn đề trào ngược dạ dày, vì mỡ bụng tăng áp lực lên dạ dày, khiến acid dễ trào ngược lên thực quản.
• Người lớn tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, chức năng cơ thắt thực quản dưới có thể suy yếu, làm tăng khả năng acid trào ngược vào thực quản, gây ra ho đờm.
• Người bị bệnh hen suyễn: Các nghiên cứu cho thấy người mắc hen suyễn có xu hướng gặp trào ngược dạ dày nhiều hơn, và tình trạng này có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn.
• Người thường xuyên sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm: Việc lạm dụng các loại thuốc này, đặc biệt là thuốc không kê đơn như ibuprofen, có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày và khiến tình trạng trào ngược xảy ra thường xuyên hơn.
• Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi nội tiết tố trong suốt thai kỳ có thể làm giảm hiệu quả của cơ thắt thực quản dưới, gây ra tình trạng trào ngược dạ dày.
• Người uống rượu bia hoặc hút thuốc: Các chất kích thích như rượu và thuốc lá làm tăng sản xuất acid dạ dày, làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới và dễ gây trào ngược.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Khi trào ngược dạ dày gây ho đờm trở thành một vấn đề thường xuyên, bệnh nhân cần chú ý và tìm kiếm sự tư vấn y tế. Việc gặp bác sĩ đúng lúc có thể giúp chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Những dấu hiệu cần gặp bác sĩ

• Ho đờm kéo dài hoặc không thuyên giảm: Nếu triệu chứng ho đờm kéo dài, không thuyên giảm mặc dù đã điều trị tại nhà hoặc thay đổi thói quen sinh hoạt, bạn nên gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân chính xác và có biện pháp điều trị phù hợp.
• Cảm giác đau ngực: Cảm giác đau ngực hoặc đau nóng rát trong ngực có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày nặng hơn hoặc thậm chí là các vấn đề tim mạch. Đây là dấu hiệu bạn cần đến bác sĩ ngay.
• Khó nuốt hoặc cảm giác thức ăn bị mắc lại trong cổ họng: Nếu bạn cảm thấy khó nuốt hoặc thức ăn bị mắc lại, có thể bạn đang gặp phải tình trạng hẹp thực quản do trào ngược dạ dày gây ra.
• Nôn mửa hoặc buồn nôn: Nếu bạn thường xuyên cảm thấy buồn nôn hoặc nôn mửa, điều này có thể là dấu hiệu của việc dạ dày bị tổn thương nghiêm trọng do acid trào ngược.
• Giảm cân không rõ lý do: Giảm cân nhanh chóng mà không thay đổi chế độ ăn uống có thể là một triệu chứng của các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến trào ngược dạ dày.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán chính xác trào ngược dạ dày gây ho đờm, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp kiểm tra y tế cụ thể. Việc chẩn đoán đúng giúp đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả.

Các phương pháp chẩn đoán

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh lý và thói quen sinh hoạt của bạn. Thông tin này rất quan trọng để xác định nguyên nhân gây ho đờm.
• Nội soi dạ dày: Nội soi dạ dày giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày và thực quản để phát hiện các dấu hiệu tổn thương hoặc viêm do trào ngược dạ dày.
• Xét nghiệm pH thực quản: Phương pháp này giúp xác định mức độ acid dạ dày trào ngược vào thực quản và có thể xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• X-quang thực quản: Đây là phương pháp được sử dụng để kiểm tra hình dạng của thực quản và có thể giúp phát hiện các vấn đề như hẹp thực quản hoặc các bất thường khác.
• Siêu âm bụng: Siêu âm bụng có thể được sử dụng để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự như viêm ruột hoặc sỏi mật.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày gây ho đờm

Việc phòng ngừa trào ngược dạ dày gây ho đờm là một phần quan trọng trong việc duy trì sức khỏe hệ tiêu hóa và đường hô hấp. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Các biện pháp phòng ngừa

• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày, hạn chế tình trạng acid trào ngược và giảm nguy cơ mắc các triệu chứng ho đờm.
• Ăn uống khoa học: Tránh ăn quá no, không ăn thực phẩm cay, chua hoặc béo để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày. Nên ăn các bữa nhỏ, chia thành nhiều lần trong ngày để tránh dạ dày bị đầy quá mức.
• Không ăn trước khi đi ngủ: Tránh ăn ít nhất ba giờ trước khi đi ngủ để giảm nguy cơ acid dạ dày trào ngược vào thực quản khi nằm.
• Nâng cao đầu giường khi ngủ: Việc nâng cao đầu giường có thể giúp ngăn ngừa tình trạng acid trào ngược vào thực quản khi ngủ, giảm thiểu triệu chứng ho đờm.
• Hạn chế rượu bia và thuốc lá: Rượu và thuốc lá làm tăng sản xuất acid dạ dày và suy yếu cơ thắt thực quản dưới, do đó, việc hạn chế hoặc bỏ hẳn những thói quen này là rất quan trọng.
• Giảm stress: Stress có thể làm tăng acid dạ dày và trầm trọng thêm các triệu chứng trào ngược. Việc giảm căng thẳng bằng các hoạt động thư giãn như yoga, thiền, hoặc thể dục nhẹ có thể giúp cải thiện tình trạng này.
• Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Nếu đã được bác sĩ kê đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày, bạn cần tuân thủ đầy đủ chỉ dẫn để kiểm soát tình trạng bệnh và ngăn ngừa ho đờm.

Bằng cách thực hiện những biện pháp phòng ngừa trên, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc trào ngược dạ dày gây ho đờm và bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa của mình một cách hiệu quả.

Phương pháp điều trị

Khi trào ngược dạ dày gây ho đờm trở thành vấn đề kéo dài, việc điều trị đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng và giảm bớt các triệu chứng khó chịu. Các phương pháp điều trị có thể được áp dụng để cải thiện tình trạng này, bao gồm cả sử dụng thuốc, thay đổi thói quen sinh hoạt và áp dụng phương pháp y học cổ truyền.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến và hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng của trào ngược dạ dày, bao gồm ho đờm. Các loại thuốc có tác dụng giảm acid dạ dày hoặc bảo vệ niêm mạc thực quản là những lựa chọn chủ yếu.

• Thuốc kháng acid (Antacids): Đây là nhóm thuốc giúp trung hòa acid dạ dày, giảm cảm giác nóng rát và khó chịu. Một số loại thuốc kháng acid phổ biến bao gồm Maalox và Gaviscon. Các thuốc này giúp làm dịu nhanh các triệu chứng, nhưng không thể chữa trị tận gốc vấn đề trào ngược.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): PPI giúp giảm tiết acid trong dạ dày, là thuốc được sử dụng phổ biến để điều trị trào ngược dạ dày. Các loại thuốc như Omeprazole và Esomeprazole giúp làm giảm lượng acid dạ dày sản xuất, từ đó làm giảm các triệu chứng của trào ngược như ho đờm và viêm thực quản.

• Thuốc ức chế H2 (H2 blockers): Nhóm thuốc này cũng có tác dụng giảm acid dạ dày, nhưng ít mạnh mẽ hơn so với PPI. Các thuốc như Ranitidine và Famotidine giúp giảm lượng acid, làm dịu các triệu chứng khó chịu liên quan đến trào ngược.

• Thuốc làm tăng nhu động ruột (Prokinetics): Nhóm thuốc này giúp tăng cường chức năng của cơ thắt thực quản dưới và dạ dày, giảm nguy cơ acid trào ngược. Domperidone là một ví dụ điển hình của nhóm thuốc này, giúp giảm cảm giác đầy bụng và cải thiện việc tiêu hóa.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài việc dùng thuốc, những thay đổi trong lối sống và thói quen ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và phòng ngừa trào ngược dạ dày gây ho đờm. Các phương pháp này không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn ngăn ngừa tái phát.

• Thay đổi chế độ ăn uống: Ăn các bữa nhỏ, tránh ăn quá no hoặc ăn thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ để giảm áp lực lên dạ dày. Việc ăn quá no hoặc ăn thức ăn không phù hợp có thể kích thích sản xuất acid dạ dày và làm tình trạng trào ngược trở nên nghiêm trọng hơn.

• Ngừng hút thuốc và uống rượu bia: Thuốc lá và rượu bia làm tăng sản xuất acid dạ dày và suy yếu cơ thắt thực quản dưới, dễ gây ra trào ngược. Việc bỏ thuốc và hạn chế rượu bia có thể giúp giảm triệu chứng ho đờm đáng kể.

• Điều chỉnh tư thế khi ngủ: Nâng cao đầu giường khi ngủ có thể giúp ngăn ngừa tình trạng acid trào ngược vào thực quản khi người bệnh nằm ngủ, đặc biệt là vào ban đêm. Tư thế ngủ nghiêng về bên trái cũng có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày, từ đó giảm triệu chứng trào ngược.

• Kiểm soát căng thẳng: Stress có thể làm tăng sản xuất acid dạ dày và làm tình trạng trào ngược trở nên tồi tệ hơn. Việc giảm căng thẳng thông qua yoga, thiền hoặc các bài tập thư giãn sẽ giúp cải thiện tình trạng trào ngược.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có nhiều phương pháp điều trị trào ngược dạ dày gây ho đờm, giúp cải thiện triệu chứng mà không cần phải dùng thuốc Tây y. Các phương pháp này tập trung vào cân bằng cơ thể và tăng cường chức năng tiêu hóa.

• Sử dụng thảo dược: Một số loại thảo dược có thể giúp giảm tình trạng trào ngược dạ dày, chẳng hạn như Cam thảo, Mật ong và Gừng. Cam thảo có tác dụng làm dịu dạ dày và giảm viêm, trong khi mật ong giúp làm dịu cổ họng và giảm ho đờm. Gừng có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa và giảm đau dạ dày.

• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp trong y học cổ truyền có thể giúp điều chỉnh sự mất cân bằng trong cơ thể và tăng cường lưu thông năng lượng. Việc châm cứu vào các huyệt vị như Hành Cung và Vị Du có thể giúp giảm trào ngược dạ dày và các triệu chứng liên quan như ho đờm.

• Mát-xa và bấm huyệt: Mát-xa và bấm huyệt tại vùng bụng, đặc biệt là các huyệt như Tỳ Du, Vị Du, có thể giúp kích thích nhu động ruột và cải thiện quá trình tiêu hóa. Phương pháp này giúp giảm cảm giác đầy bụng và ngăn ngừa tình trạng acid dạ dày trào ngược.

• Sử dụng bài thuốc Đông y: Một số bài thuốc Đông y kết hợp các vị thuốc như Hoàng kỳ, Bạch truật, Cam thảo có tác dụng điều hòa dạ dày, làm giảm viêm loét và cải thiện khả năng tiêu hóa. Những bài thuốc này giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể và hỗ trợ quá trình hồi phục.

Việc điều trị trào ngược dạ dày gây ho đờm có thể áp dụng đồng thời cả phương pháp Tây y và Đông y, tùy thuộc vào tình trạng bệnh và sự chỉ định của bác sĩ. Tình trạng này có thể gây nhiều phiền toái, nhưng với sự điều trị đúng đắn và thay đổi thói quen sinh hoạt, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm thiểu triệu chứng hiệu quả.