Viêm da tiếp xúc

Viêm da tiếp xúc là bệnh da liễu mãn tính, thuộc dạng kích ứng da phổ biến, thường kéo dài dai dẳng và tái phát liên tục, rất khó để điều trị dứt điểm. Bệnh gây ra hiện tượng kích ứng cùng hiện tượng mẩn ngứa, nứt nẻ, đau rát vô cùng khó chịu. Tại Việt Nam, số lượng người mắc bệnh ngày càng gia tăng do nhiều yếu tố tác động như khói bụi, môi trường ô nhiễm, sự thay đổi thất thường của khí hậu,....

Dựa vào đặc điểm của bệnh, viêm da tiếp xúc được chia thành 3 loại:

• Viêm da dị ứng: Thường xảy ra khi hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức với các tác nhân gây dị ứng. Bệnh lý này không quá phổ biến, tuy nhiên các biểu hiện tương tự với những dạng viêm da tiếp xúc khác.
• Viêm da tiếp xúc kích ứng: Loại viêm da này thường gặp nhất, xuất hiện khi cơ thể tiếp xúc trực tiếp với yếu tố kích ứng như hóa mỹ phẩm, nọc độc côn trùng, chất tẩy rửa,.... Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng người bệnh sẽ cảm thấy khó chịu, gặp nhiều phiền toái và có thể để lại sẹo, gây mất thẩm mỹ.
• Viêm da bội nhiễm: Đây là hiện tượng da bị nhiễm trùng nặng sau khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng, tuy nhiên cũng ít trường hợp mắc phải.

Viêm da tiếp xúc rất dễ bị nhầm lẫn với một số loại kích ứng da khác, do đó người bệnh khó có thể tìm biện pháp điều trị phù hợp. Thông thường, hiện tượng này sẽ xảy ra ở các bộ phận như:

• Mặt: Mặt là bộ phận ít được che chắn khi đi ra ngoài hoặc khi làm việc, do đó rất dễ tiếp xúc với các tác nhân gây kích ứng, dị ứng, dẫn đến viêm da.
• Tay: Đây chính là vị trí thường bị viêm da tiếp xúc nhất vì thường xuyên phải tiếp xúc với các yếu tố bên ngoài môi trường.
• Bộ phận sinh dục: Có thể bạn chưa biết, bộ phận sinh dục ít chịu ảnh hưởng của các tác nhân ngoài môi trường, tuy nhiên do thói quen sinh hoạt không lành mạnh nên vị trí này cũng có khả năng cao bị bệnh.

Để dễ dàng tìm biện pháp điều trị và ngăn ngừa bệnh tiến triển phức tạp, bạn cần tìm hiểu về những triệu chứng viêm da tiếp xúc, cụ thể:

• Sau khi tiếp xúc với yếu tố kích ứng, làn da xuất hiện vết đốm phát ban có kích thước khá nhỏ, từ vài mm đến vài cm.
• Những đốm phát ban có hiện tượng sưng phù, sau khoảng một vài tiếng sẽ hình thành mụn mủ, mụn nước hoặc bọng nước.
• Khu vực bị viêm da tiếp xúc gây nóng rát, ngứa ngáy, thậm chí là đau nhẹ khi chạm vào.
• Nhiều trường hợp người bệnh, da bị khô, rộp, ửng đỏ, ngứa rát.
• Trong tình huống người bệnh nuốt hoặc ngửi chất gây dị ứng sẽ có nguy cơ khó thở, buồn nôn, thở khò khè.
• Bệnh tiến triển sau khoảng 4 - 5 ngày, các tổn thương sẽ dần hồi phục.

Viêm da tiếp xúc hình thành do nhiều yếu tố tác động, bao gồm cả tác nhân bên trong cơ thể và bên ngoài môi trường. Việc xác định nguyên nhân viêm da tiếp xúc sẽ giúp bạn dễ dàng phòng tránh cũng như có biện pháp điều trị dứt điểm.

• Lạm dụng một số loại thuốc chữa bệnh có chứa thành phần gây kích ứng như thuốc kháng sinh, benzocaine, thimerosal, thuốc histamin đường uống…
• Dị ứng với một số hóa chất có trong nước hoa, sữa tắm, mỹ phẩm, nước súc miệng.
• Bị dị ứng với niken trong đồ trang sức, móc khóa.
• Trường hợp dị ứng với formaldehyde trong chất bảo quản, chất khử trùng cũng tăng nguy cơ bị viêm da tiếp xúc.
• Tiếp xúc trực tiếp với chất tẩy rửa, hóa chất độc hoặc dung môi độc hại.
• Người bệnh tiếp xúc với phấn hoa, bụi mịn, không khí ô nhiễm.
• Nọc độc côn trùng, dầu hỏa, dầu lửa, mùn cưa cũng là tác nhân làm tăng nguy cơ viêm da.
• Một số đối tượng bị viêm da do uống nhiều rượu bia, đồ uống có cồn hoặc tiếp xúc với thành phần axit có trong pin.
• Có nhiều trường hợp ăn, uống thực phẩm có chứa chất kích ứng sẽ gây dị ứng toàn thân.

Thông thường, viêm da tiếp xúc có thể tự khỏi, các tổn thương được phục hồi chỉ sau 7 - 10 ngày với mức độ nhẹ. Tuy nhiên bệnh có khả năng cao tái phát trở lại khi gặp điều kiện thuận lợi. Do đó người bệnh không nên chủ quan, cần áp dụng các biện pháp điều trị để đẩy lùi các triệu chứng.

Dùng nguyên liệu tự nhiên

Trong tự nhiên chúng ta tìm thấy rất nhiều nguyên liệu có khả năng cải thiện tình trạng nổi mẩn, ửng đỏ, ngứa ngáy của bệnh viêm da tiếp xúc. Do đó người ta thường sử dụng mẹo dân gian tại nhà để điều trị bệnh ở giai đoạn mới khởi phát, vừa cho hiệu quả tích cực, đảm bảo an toàn lại tiết kiệm chi phí. Cụ thể:

• Dùng lá đơn đỏ: Đây được xem là dược liệu trong các bài thuốc Đông y chữa bệnh ngoài da với tính mát, khả năng thanh nhiệt, thải độc, giảm đau, khu phong trừ thấp,... Các nghiên cứu hiện đại cho rằng lá đơn đỏ chứa các thành phần hoạt chất có lợi, giúp kháng viêm, loại bỏ độc tố da, đẩy lùi hiện tượng ngứa ngáy nhanh chóng. Khi thực hiện, bạn lấy 100g lá đơn đỏ rửa sạch, ngâm cùng nước muối pha loãng trong khoảng 15 phút rồi vớt ra cho ráo. Lúc này cho lá vào ấm, đổ khoảng 1 lít nước để đun sôi trên lửa nhỏ trong khoảng 15 phút. Cuối cùng dùng nước lá đơn đỏ để ngâm rửa vùng da bị tổn thương.
• Trà xanh: Đây từ lâu đã được biết đến là “khắc tinh” của bệnh ngoài da. Lý do là bởi trà xanh có khả năng khử trùng, tiêu viêm, sát khuẩn rất tốt, đặc biệt nó còn hỗ trợ giảm ngứa ngáy, sưng viêm, đẩy nhanh quá trình lành thương. Vì thế trà xanh là nguyên liệu bạn không nên bỏ qua khi bị viêm da tiếp xúc. Lấy một nắm lá trà xanh mang rửa sạch, cho vào ấm, đổ nước ngập mặt lá, thêm một ít muối hạt và đun sôi trong 15 phút. Sau đó đổ nước ra chậu, chờ khi nguội bớt thì dùng để ngâm rửa vùng da bệnh hàng ngày.
• Lá khế: Người ta tìm thấy trong lá khế có chứa nhiều hoạt chất chống nhiễm trùng, kháng viêm như saponin, tanin, flavonoid, alkaloid, steroid,... Nhờ đó, nguyên liệu này có khả năng chống viêm, khử trùng, giảm tình trạng sưng đỏ, ngứa ngáy khó chịu, đồng thời cải thiện tổn thương trên da rất tốt. Bạn lấy một nắm lá khế tươi rửa sạch, ngâm qua với nước muối để loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn. Sau khi vớt ra và để ráo, cho lá khế vào cối giã nát rồi đắp lên khu vực bị viêm da tiếp xúc, có thể đắp khoảng 30 phút hoặc để qua đêm.

Sử dụng thuốc Tây

Ngoài mẹo dân gian, người bệnh viêm da tiếp xúc hoàn toàn có thể sử dụng thuốc Tây. Loại thuốc này thường được bác sĩ kê đơn sau khi đã thực hiện các phương pháp chẩn đoán. Thuốc Tây cho hiệu quả nhanh chóng nhưng có thể tiềm ẩn tác dụng phụ, do vậy bạn cần thận trọng, tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ.

• Thuốc chống viêm, giảm phù nề: Với tình trạng phù nề, viêm da, người bệnh được bác sĩ chỉ định dùng thuốc chống viêm, cụ thể là corticosteroid đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Liều dùng được hướng dẫn sau khi chẩn đoán bệnh. Ngoài ra, bệnh nhân có thể được kê đơn thuốc corticosteroid dạng gel bôi tại chỗ kết hợp uống để tăng tốc độ phục hồi tổn thương da.
• Thuốc kháng sinh tại chỗ: Thuốc kháng sinh thường được sử dụng nếu tình trạng viêm da có nhiễm khuẩn hoặc có nguy cơ nhiễm khuẩn. Loại thuốc này có thể dùng ở dạng uống hoặc tiêm tùy trường hợp.
• Thuốc chống ngứa: Thuốc chống ngứa thường là thuốc kháng histamin đường uống, có khả năng giảm cảm giác ngứa ngáy khó chịu cho người bệnh. Tuy nhiên tác dụng phụ của thuốc là gây buồn ngủ nên chỉ dùng vào buổi tối và không được chỉ định cho người lái xe, người vận hành máy móc,...
• Thuốc bôi ức chế calcineurin: Nếu người bệnh có phản ứng dị ứng với nhóm thuốc chứa corticoid, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc bôi ức chế calcineurin. Đây là loại thuốc có tác dụng ngăn chặn hoạt động của chất gây viêm và ổn định hệ miễn dịch. Từ đó người bệnh cảm thấy giảm các triệu chứng ngứa ngáy, nóng rát khó chịu.

Bệnh viêm da tiếp xúc có nguy hiểm không, có lây không là thắc mắc hàng đầu của người bệnh. Thực tế, đây là bệnh da liễu mãn tính, rất dễ gặp ở bất kỳ đối tượng nào, bao gồm cả trẻ em và người lớn do tiếp xúc với tác nhân gây hại. Hiện tượng này không đe dọa đến tính mạng nhưng lại cản trở sinh hoạt, công việc, làm suy giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến sức khỏe, thẩm mỹ và tâm lý người mắc.

Một số trường hợp chủ quan không tìm biện pháp can thiệp từ sớm, để bệnh tiến triển trong thời gian dài, gây ra một số biến chứng như:

• Hình thành sẹo: Viêm da tiếp xúc hình thành vết đốm sưng phù, đồng thời xuất hiện mụn nước, mủ. Đặc biệt do kèm theo cảm giác ngứa ngứa nên người bệnh rất dễ gãi, chà xát gây tổn thương. Sau một thời gian không được xử lý đúng cách khiến da đổi màu, đồng thời hình thành sẹo gây mất thẩm mỹ nghiêm trọng.
• Viêm da thần kinh: Hiện tượng nổi phát ban, mẩn đỏ ở khu vực tập trung nhiều dây thần kinh sẽ kích thích động tác cào, gãi liên tục. Từ đó vùng da bệnh dày sừng hơn và bị liken hóa, gây viêm da thần kinh.
• Viêm da nhiễm trùng: Một trong những biến chứng nguy hiểm của viêm da đó là viêm da nhiễm trùng. Khi liên tục cào gãi, chà xát gây tổn thương da mức độ nặng, từ đó làn da dễ bị nhiễm trùng, mưng mủ. Nếu không có biện pháp điều trị phù hợp sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm khác.

Về vấn đề viêm da tiếp xúc có lây không, bạn có thể yên tâm vì bệnh lý này không hình thành do vi khuẩn, virus nên không có khả năng lây từ người sang người, kể cả khi tiếp xúc trực tiếp với vết thương hoặc ăn uống, sinh hoạt chung. Tuy nhiên trong quá trình bệnh khởi phát, nếu thường xuyên chà xát, cào gãi cũng khiến cho tổn thương lan nhanh sang vùng da lành, thậm chí lây lan toàn cơ thể. Do vậy bạn nên thận trọng, sớm tìm biện pháp can thiệp để tránh gặp biến chứng nguy hiểm.

Một trong những tác nhân hình thành viêm da tiếp xúc và khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn đó là thực phẩm dung nạp hàng ngày. Do vậy để phòng ngừa cũng như đẩy nhanh quá trình điều trị, bạn cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng hàng ngày của mình.

Thực phẩm người viêm da tiếp xúc nên ăn:

• Trái cây, rau xanh: Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất cần thiết, từ đó tăng sức đề kháng, đẩy nhanh quá trình phục hồi tổn thương.
• Ngũ cốc dinh dưỡng: Các loại ngũ cốc như hạt óc chó, hạnh nhân, yến mạch rất tốt cho người bị viêm da tiếp xúc, hỗ trợ tăng độ ẩm cho da, giảm cảm giác ngứa ngáy khó chịu.
• Thực phẩm giàu omega 3: Omega 3 có nhiều trong các loại cá, có thể chống oxy hóa, hạn chế dị ứng rất tốt.

Thực phẩm cần kiêng:

• Thịt đỏ: Đây là nhóm thức ăn có chứa nhiều chất béo bão hòa, dễ gây phản ứng viêm. Bạn nên thay thế thịt trắng thay cho thịt đỏ trong bữa ăn hàng ngày.
• Tinh bột: Thực phẩm nhiều tinh bột khiến các triệu chứng của bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Đồ ngọt: Bạn không nên ăn đồ ngọt nếu không muốn tình trạng sưng viêm, ngứa ngáy tiến triển nghiêm trọng.
• Sữa và chế phẩm từ sữa: Nhóm thực phẩm này rất dễ gây dị ứng vì chứa nhiều chất béo bão hòa, tăng phản ứng viêm.
• Hải sản: Một số người có cơ địa dị ứng hải sản cũng không nên ăn quá nhiều khi bị viêm da tiếp xúc.

Để có thể phòng ngừa cũng như cải thiện nhanh chóng tình trạng viêm da tiếp xúc, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân gây bệnh như phấn hoa, khói bụi, hóa chất độc hại, mỹ phẩm,...
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, vệ sinh cơ thể sạch sẽ hàng ngày.
• Che chắn cẩn thận để tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào da khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Tuyệt đối không cào gãi, chà xát lên vùng da bị bệnh.
• Dành thời gian tập thể dục thể thao với bài tập vừa sức, cân bằng giữa học tập, làm việc và nghỉ ngơi.
• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, có thể dùng thêm nước ép trái cây, rau củ,...
• Tránh xa chất kích thích, rượu bia, thuốc lá, cà phê vì đây đều là những tác nhân gây viêm da tiếp xúc.
• Chỉ được dùng thuốc khi có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Viêm da tiếp xúc rất phổ biến hiện nay với số lượng người mắc ngày càng cao. Dù không đe dọa tính mạng nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không được can thiệp từ sớm. Do đó ngay khi có những biểu hiện bất thường, bạn nên tìm gặp bác sĩ để được kiểm tra, chẩn đoán và điều trị.